ص:2

نردبان آبی: امامان خود را بهتر بشناسیم(شرح زیارت جامعه)

مهدی خدامیان آرانی

ص:3

ص:4

تصویر

ص:6

وقتی به وطن خود برگشتم، در فکر بودم که درباره امام هادی(علیه السلام) بنویسم، به این نتیجه رسیدم که کتابی در مورد «زیارت جامعه» بنویسم.

نمی دانم تو چقدر از «زیارت جامعه» باخبر هستی؟ آقای موسی نَخَعی یکی از شیعیان بود که همواره برای زیارت به حرم امامان می رفت، او نمی دانست که وقتی در حرمِ آن بزرگواران است، چه بخواند و چه بگوید. یک روز او مهمان امام هادی(علیه السلام) بود و از آن حضرت خواست تا به او یاد بدهد که در حرم امامان چگونه سخن بگوید.

و این گونه بود که امام هادی(علیه السلام) لب به سخن گشود و «زیارت جامعه» شکل گرفت. امام به او یاد داد که وقتی به زیارت امامان معصوم می رود، چه بگوید.

در یک سخن، «زیارت جامعه»، درس بزرگ امام شناسی است. من در این کتاب تلاش کرده ام تا آموزه های زیبای آن را به زبانی شیوا برای شما بیان کنم.

من می خواهم به شما کمک کنم تا امامان خود را بهتر بشناسید، آری! اعتقاد به امامت، گنج پربهایی است. وهابی ها یک روز حرم امامان ما را خراب کردند و امروز به دنبال خراب کردن اعتقادات ما هستند. ما باید به فکر باشیم...

مهدی خُدّامیان آرانی

آذر ماه 1390

ص:8

ص:9

ص:10

* * *

باید به سوی شما بیایم، امّا نه مثل آن روزها که گذشت. باید این بار با شناختی بهتر به سوی شما بیایم.

اما چگونه این کار را بکنم؟ چگونه شما را بشناسم، دلم خوش بود که امشب دیگر راه حل را پیدا کردم و از این وضع، نجات پیدا خواهم کرد، امّا افسوس که مشکلی تازه سر راهم سبز شد.

چه مشکل بزرگی!! من نمی دانم چگونه شما را بشناسم، باید از کجا شروع کنم؟ به چه کسی رو کنم؟ از که بپرسم؟

نگاهم می کنید و می گویید: از خود ما بپرس!

لبخندتان به دلم می نشیند، آری! از خودتان باید بپرسم. باشد، از خودتان می پرسم.

من می خواهم شما را بهتر و بهتر بشناسم، پس برایم سخن بگویید. برایم از خودتان بگو!

اگر شما برایم سخن نگویید، دیگران برایم سخن می گویند، آن وقت است که من هم از دیگران می شوم!

پس در حق من لطف کنید، برایم سخن بگویید، جان مرا با کلام خود زنده کنید.

حالا که من آمده ام، به سوی شما بازگشته ام، دوست دارم برایم سخن بگویید، خودتان را برایم معرّفی کنید تا من بدانم شما کیستید.

چه کنم، دردِدل خویش را به شما نگویم به چه کسی بگویم، سال هاست که شیفته شما شده ام، امّا شما را به خوبی نمی شناسم، شما می دانید که این قلبِ من جز عشق شما چیزی ندارد، امّا چه کنم که این عشق بیشتر بوی احساس دارد.

امشب از شما می خواهم برایم حرف بزنید، من سراپا گوش هستم. برایم از

ص:12

خودتان بگویید، بگویید که شما که هستید!

* * *

ما می خواهیم برایت از خودمان سخن بگوییم، آیا تو آماده ای؟ سخنان ما را با دقّت گوش کن و برای همه دوستانمان هم بگو.

سعی کن این سخنان را فراموش نکنی، امیدوارم که با فکر کردن در این سخنان بتوانی به خواسته خودت برسی.

اما قبل از هر چیز تو باید برگردی. باید از این جا بیرون بروی.

آخر برای چه؟

باید بروی و غسل کنی، باید با غسل زیارت بیایی، تو همین طوری، سرت را پایین انداخته ای و اینجا آمده ای، باید بروی و جسم و جانت را پاک کنی، خود را خوشبو کنی و آنگاه برگردی.

وقتی که نزدیک این در شدی، بایست، و چنین بگو: «اَشْهَدُ اَنْ لا اِل-هَ اِلاَّ اللّه ُ وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ».

بعد از آن 100 بار «اللّه اکبر» بگو، آن گاه برایت خواهیم گفت که ما که هستیم.(1)

* * *

رفتم و برگشتم، من اینجا هستم، نزدیک شما. غسل کرده ام، غسل زیارت. جسم خویش را پاک کرده ام، عطر زده ام و به سوی شما آمده ام.

شما به من گفتید که باید اینجا بایستم و چنین بگویم: «اَشْهَدُ اَنْ لا اِل-هَ اِلاَّ اللّه ُ وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ».

اللّه اکبر. اللّه اکبر. اللّه اکبر...

30 بار اللّه اکبر می گویم، چند قدم جلوتر می آیم، به شما نزدیک تر می شوم، 30 بار دیگر تکرار می کنم، مقداری جلوتر می آیم، روبروی شما می ایستم، 40 بار دیگر اللّه اکبر می گویم.

ص:13

حالا یک سوال می کنم: چرا قبل از دیدار شما باید چنین بگویم؟ چرا باید «اللّه اکبر» را صد بار تکرار کنم؟ چه رمز و رازی در آن نهفته است؟

* * *

تو باید اوّل به یگانگی خدا اعتراف کنی، باید به خودت یاد آوری کنی که اگر اینجا آمده ای به امر خدا بوده است. تو باید شعار توحید سر بدهی، تو باید شبیه ما بشوی، مگر نمی دانی که ما بزرگترین فریادگر توحید هستیم؟ پس تو هم شعار توحید آغاز کن!

مگر فراموش کرده ای که ما آمده ایم تا تو را به سوی خدا ببریم، ما آمده ایم تا واسطه بین تو و خدای تو باشیم.

تو باید از توحید شروع کنی، باید بدانی که چرا اینجا هستی. باید به خودت یادآوری کنی.

خدا را به یگانگی یاد کن، گواهی به یکتایی او بده، خدایی جز اللّه نیست!

شهادت بده، اقرار کن که خدا یکی است، شریک ندارد، او مثل و مانند ندارد. شهادت بده که محمّد(ص)، بنده خدا و فرستاده اوست. آری! او آخرین پیامبران است، بعد از او دیگر هیچ پیامبری نیست.

از غلو و زیاده گویی پرهیز کن، بدان که ما، بندگان خدا هستم، مخلوق او هستیم، مبادا در حق ما، گزافه بگویی، مبادا به چیزی باور داشته باشی که با یکتاپرستی منافات دارد.

اللّه اکبر. خدا بزرگ تر از این است که به وصف بیاید.(1)

هیچ ذکری مانند این ذکر نیست. حقیقت خدا بالاتر و والاتر از این است که به فهم و درک تو در آید. هیچ کس نمی تواند حقیقت خدا و چگونگی او را درک کند.

اللّه اکبر. تکرار کن! بزرگی خدا را یاد کن تا مبادا از توحید غافل شوی!

100 بار بگو. بگو تا خوب بدانی که آن خدایی که این مقامی بس بزرگ به ما

ص:14

داده است، بسی بزرگ و بزرگ تر است.

ما می خواهم تو بزرگی خدا را تکرار کنی تا وقتی برایت سخن آغاز کردیم و از خودمان برایت حرف ها گفتیم، تو بدانی که همه آن مقام ها را خدا به ما داده است.

اکنون جلو بیا تا برایت سخن بگوییم...

ص:15

ص:16

ص:17

ص:18

آری! آن روز جبرئیل و میکائیل و اسرافیل، خادم فاطمه(سلام الله علیه) شده بودند، این سخن پیامبر توست، قرآن می گوید که سخن پیامبر جز حق چیزی نیست.

خلاصه آن که فرشتگان نزد ما می آیند تا خدمتی بکنند و اجری ببرند، آنها به این کار افتخار می کنند.(1)

* * *

حالا که سخن به اینجا رسید بگذار برایت بگویم که گاهی فرشتگان برای کسب علم و دانش نزد ما می آیند، نمی دانم شنیده ای که فرشتگان اوّلین شاگردان ما بوده اند، آنها از ما توحید را فراگرفته اند.

قبل از این که خدا این دنیا را خلق کند، نور ما را خلق نمود، نور ما در عرش خدا بود، ما در عرش خدا بودیم و هنوز خدا هیچ فرشته ای را خلق نکرده بود.

وقتی خدا فرشتگان را آفرید، ما به آنان توحید را آموختیم، ما به آنان یاد دادیم که چگونه خدا را به بزرگی یاد کنند:

سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر.

این چهار شعار توحید را ما به فرشتگان آموختیم. قبل از این که ما این ذکر را به فرشتگان یاد بدهیم، آنان نمی دانستند چه بگویند و چگونه خدا را یاد کنند. وقتی ما این ذکر را گفتیم همه فرشتگان شروع به تکرار این ذکرها نمودند، آری ما بودیم که به آنان درس خداشناسی دادیم.(2)

می دانم دوست داری برایت از این چهار جمله بیشتر بگویم، پس گوش کن:

جمله اوّل: سبحان اللّه

پاک و منزه است خدا.

خدا یکتاست و هیچ همتایی ندارد، او هیچ کدام از ویژگی ها و صفات مخلوقات خود را ندارد. خدا بالاتر و والاتر از همه چیزی است که به ذهن تو می آید.

همه ویژگی هایی که تو در آفریده ها می بینی، برای خدا عیب و نقص حساب

ص:20

می شود و خدا هم از هر عیب و نقصی پاک و منزه است.

سبحان اللّه یعنی تو خدای خود را از هر عیب و نقصی منزّه می دانی. تو فریاد می زنی که خدای من بالاتر از همه چیز است. او به چشم نمی آید، ذهن بشر از درک حقیقت او ناتوان است. خدای من به کسی ظلم نمی کند، خدای من، جاهل نیست، خدای من ناتوان نیست، خدای من هرگز از بین نمی رود...(1)

جمله دوم: الحمد للّه

حمد و ستایش از آنِ خداست.

خدای تو همه خوبی ها را دارد، تو هر چه خوبی تصوّر کنی، خدا آن خوبی را دارد، خدا مهربان است، بخشنده است. زیباست. گناهان بندگان خود را می بخشد، اوست که به بندگان خود روزی می دهد، اوست که هرگز کسی را ناامید نمی کند. او کسی است که توبه گنهکاران را قبول می کند... همین طور بگو، هر چه زیبایی به ذهن تو می آید درباره خدای خوبت بگو.

خدای تو همه خوبی ها را دارد، او مهربان، بخشنده، زیبا و... است و هر چه خوبی در این هستی می بینی، از آنِ خداست.

جمله سوم: لا اله الا اللّه

خدایی جز اللّه نیست.

تو باید همه بت ها را از وجود خود بیرون کنی. تو باید فقط خدا را بپرستی. وقتی می گویی: «لا اللّه الا اللّه»، یعنی من فقط خدای یگانه را می پرستم.

هر چیز که بخواهد نقش خدا را برایت بازی کند، تو آن را نفی می کنی، تو فقط خدای یگانه را می پرستی، همان که نامش «اللّه» است، همان خدایی را که نمی شود با چشم دید، خدایی که همه خوبی ها از آنِ اوست.

جمله چهارم: اللّه اکبر

خدا بزرگ تر از این است که به وصف بیاید.(2)

آری! حقیقت خدا بالاتر و والاتر از این است که به فهم و درک تو در آید.

ص:21

هیچ کس نمی تواند حقیقت خدا و چگونگی او را درک کند.

* * *

سخن اینجا بود که فرشتگان نزد ما رفت وآمد دارند، آنها با ما مأنوس هستند، ما بودیم که به آنان درس توحید و یگانگی داده ایم، فراموش نکن که آن ها وقتی برای مأموریّتی به روی زمین می آیند، ابتدا نزد ما می آیند.

فرض کن که تو حاجت مهمّی داشته ای، به درگاه خدا راز و نیاز کرده ای و اکنون خداوند اراده کرده است تا حاجت تو را بدهد، خداوند فرشته ای را مأمور می کند تا تو را یاری کند و حاجت تو برآورده شود، آن فرشته قبل از آغاز مأموریّت خود نزد ما می آید.

خلاصه آن که هر فرشته ای که از آسمان نازل می شود تا کاری را انجام دهد اوّل نزد ما می آید و مأموریّت خود را به ما اطّلاع می دهد.(1)

حالا تو بنشین فکر کن، در این دنیای به این بزرگی، مأموریّت هایی که فرشتگان انجام می دهند چقدر زیاد است، آیا کسی می تواند آنها را بشمارد؟ اصلاً آیا کسی از آنها خبر دارد؟

فرشتگان در واقع کارگزاران خدا در این دنیا هستند، هر جا بارانی می بارد، فرشتگان رحمت همراه آن باران هستند، هر جا نسیم بهاری می وزد، هر کجا خیر و برکتی را می بینی.

هر قطره بارانی که می بارد، فرشته ای همراه اوست، آن فرشتگان همه باید مأموریّت خود را بر ما عرضه کنند.

شب قدر هم که فرا می رسد، فرشتگان نزد ما می آیند، آنچه قرار است در طول یک سال برای بندگان خدا تقدیر شود، باید به دست ما تأیید شود.(2)

ص:22

و سخن خدا را دریافت می کند.(1)

آیا دوست داری برایت یک خاطره ای را نقل کنم؟

روز جنگ خیبر بود، سال هفتم هجری. پیامبر به جنگ یهودیان خیبر رفته بود، یکی از روزها پیامبر سراغ علی(علیه السلام) را گرفت، آن روز علی(علیه السلام) بیمار بود و چشم او به سختی درد می کرد.(2)

آن روز پیامبر دست خود را به چشم او کشید و دعا خواند وعلی(علیه السلام) شفا گرفت.(3)

بعد از آن، پیامبر پرچم لشکر اسلام را به دست علی(علیه السلام) داد و برای پیروزی او دعا نمود و به او فرمود: «علی جان! وقتی که قلعه خیبر را فتح نمودی، لحظه ای صبر و درنگ کن که خدا دستور داده است تا این خواسته را از تو بنمایم».

علی(علیه السلام) به سوی میدان حرکت کرد، مرحب به جنگ او آمد، همان که پهلوان عرب بود و شجاعتش زبانزد همه بود. بین علی و مرحب جنگ آغاز شد و بعد از لحظاتی این مرحب بود که بر روی خاک افتاده بود.(4)

علی به سوی درب قلعه رفت و با قدرتی عجیب آن را از جا کند.(5)

در این هنگام علی به یاد سخن پیامبر افتاد، او در جای خود ایستاد، این ایستادن به طول کشید. هیچ کس نمی داند چه اتّفاقی افتاده است. چرا علی در میان میدان ایستاده است؟

یکی از مسلمانان نزد پیامبر رفت و از او چنین می گوید: «علی را دیدم که در میانه میدان، ایستاده بود»، پیامبر در پاسخ می گوید: «در آن لحظه، خدا با علی سخن می گفت».

آری! روز جنگ خیبر خدا با علی(علیه السلام) سخن گفت همانطور که در جنگ حُنَین و تَبُوک هم با او سخن گفت.(6)

* * *

ص:24

بدان که ما معدن مهربانی خدا هستیم، اگر به دنبال رحمت و مهربانی خدا هستی، به درِ خانه ما بیا که خداوند خانه ما را جایگاه رحمت خود قرار داده است.

نمی دانم این مطلب را شنیده ای یا نه، وقتی خدا رحمت و مهربانی خود را آفرید، آن را به 100 قسمت تقسیم نمود، 99 قسمت آن را به ما داد، و یک قسمت باقیمانده را میان همه آفریده های خود تقسیم نمود.(1)

آری! خدا آن همه رحمت خویش را به ما داده است برای همین است که ما معدن رحمت خدا هستیم.

ما اساس و اصل مهربانی خدا هستیم، تو در هر کجای دنیا که مهربانی و عطوفت می بینی باید بدانی که خدا و ما واسطه جاری شدن آن مهربانی هستیم.

وقتی خدا می خواهد بر بندگان خود مهربانی کند، خیر و برکتی را بر آنان نازل نماید، آن رحمت را ابتدا نزد ما نازل می کند، زیرا که خداوند ما را واسطه میان خود و بندگان خود قرار داده است، هیچ کس نمی تواند رحمت خدا را به طور مستقیم دریافت دارد، مگر این که لیاقت و شایستگی خاصّی داشته باشد که خدا این شایستگی را فقط و فقط به ما داده است، ما واسطه فیض و رحمت خدا هستیم، پس ما اصل هر رحمتی هستیم که بر بندگان خدا نازل می شود.

ما مهربانی در حق دیگران را به بالاترین حد خود رسانده ایم، ما شیعیان خود را بسیار دوست داریم، هیچ کس نمی تواند تصوّر کند که ما چقدر نسبت به شیعیان و دوستان خود مهربان هستیم، فردای قیامت که فرا برسد، آن روز همه خواهند دید که مهربانی ما چگونه خواهد بود، وقتی که همه مردم از یکدیگر فرار کنند و هیچ کس پناهی نداشته باشد، ما پناه شیعیان خود خواهیم بود و آنان را شفاعت خواهیم نمود.

ما اقیانوس مهربانی و عطوفت هستیم، ما حتّی با دشمنان خود نیز مهربانی

ص:25

می کنیم، آیا حکایت زیر را شنیده ای؟

سحرگاه روز نوزدهم ماه رمضان سال چهلم بود و علی(علیه السلام) به نماز ایستاده بود، وقتی او به سجده رفت، ابن ملجم به سوی او حمله نمود و با شمشیر فرق او را شکافت. محراب مسجد کوفه با خون سر علی(علیه السلام) رنگین شد.

علی(علیه السلام) را به خانه بردند و برای او طبیب آوردند، طبیب بعد از دیدن زخم سر علی(علیه السلام) دستور داد تا شیر به او بدهند. علی از هوش رفته بود، همه فرزندان او، گرد بستر او نشسته بودند، اشک از چشمان آنها جاری بود، بعد از مدّتی، علی(علیه السلام) به هوش آمد، برای او ظرف شیری آوردند، امّا او از خوردن آن صرف نظر کرد. حسن(علیه السلام) رو به پدر کرد و گفت: «پدر جان! شیر برای شما خوب است. آن را میل کنید».

علی(علیه السلام) در پاسخ گفت: «پسرم! من چگونه شیر بخورم در حالی که ابن ملجم شیر نخورده است؟ او اسیر ماست، باید هر چه ما می خوریم به او هم بدهیم تا میل کند، نکند او تشنه باشد، نکند او گرسنه باشد».

حسن(علیه السلام) دستور داد تا برای ابن ملجم شیر ببرند. ابن ملجم ظرف شیر را گرفت و آن را نوشید.(1)

* * *

ما خزانه داران علم خدا هستیم، خدا ما را با دانشی که به ما داده است، بزرگ و عزیز نمود، فقط ما هستیم که به همه چیز در آسمان ها و زمین آگاهی داریم و از همه چیز باخبر هستیم.

آن روز که خدا از پیامبران بزرگ خود، عهد و پیمان می گرفت ما را به عنوان خزانه داران علم خود به آنها معرّفی نمود.

ما دریای حلم و بردباری هستیم، بر دیگران خشم نمی گیریم و هرگز بردباری را فراموش نمی کنیم. حتما شنیده ای که مردی از دمشق به مدینه آمد، دستگاه تبلیغات معاویه کاری کرده بود که آن مرد بغض و کینه حسن(علیه السلام) به دل

ص:26

گرفته بود، وقتی او با حسن(علیه السلام) روبرو شد، شروع به دشنام دادن نمود، حرف های بسیار زشتی زد، حسن(علیه السلام) که سخنان آن مرد را می شنید، صبر کرد تا دشنام های او خاتمه یابد، سپس حسن(علیه السلام) به او سلام کرد، و به چهره اش لبخند زد و گفت: ای مردِ عرب! فکر می کنم که در شهر ما غریب هستی، گویا تشنه و گرسنه هستی و جا و مکانی نداری، شاید هم پول تو تمام شده است. آیا مهمان ما می شوی که خانه ما، خانه خودت است، آنجا غذایی گوارا خواهی یافت، ما مهمانان خود را گرامی می داریم...

مرد عرب باور نمی کرد که چنین چیزی را بشنود، او هر چه فحش و ناسزا بلد بود، به حسن(علیه السلام) گفته بود و اکنون می دید که حسن(علیه السلام) او را به مهمانی خود دعوت می کند.

همه دیدند که او بی اختیار اشک از چشمانش جاری شده است و چنین می گوید: آقای من! مرا ببخش که من گمراه بودم و نادان. بعد از آن بود که او از یاران واقعی حسن(علیه السلام) شد.(1)

* * *

جود و بخشش را به نهایت رسانیده ایم، ما کریم هستیم و همه کرم و جود ما را به چشم دیده اند و با آن آشنا هستند.

ما رهبر و پیشوای مردم هستیم و خداوند از آنها خواسته است که از ما پیروی کنند تا به شاهراه هدایت رهنمون شوند.

وقتی تو به این دنیا نگاه می کنی، نعمت های زیادی را می بینی، بدان که اختیار همه این نعمت ها به دست ما می باشد، این ما هستیم که به اذن خدا، نعمت ها و برکت ها را به مردم عنایت می کنیم. ما صاحب همه نعمت ها می باشیم.

ما ریشه و اساس همه خوبی ها هستیم، هر چه خوبی و زیبایی می بینید، از ما سرچشمه گرفته است، خوبیِ همه خوبان، از وجود ما می باشد، ما اساس

ص:27

زیبایی ها و خوبی هایی هستیم که تو در بندگان خوب خدا می بینی.

و نکته مهم تر این که ما سرور و آقای همه بندگان خوب خدا هستیم که خدا به ما این مقام را عنایت کرده است، این ما هستیم که مردم را به سوی سعادت راهنمایی می کنیم و سرپرستی امور آنها را به عهده داریم.

ما همچون ستون های محکمی هستیم که مانع فروپاشی جهان می شویم، اگر ما نباشیم، زمین و زمان برهم می ریزد، آری! اگر برای لحظه ای، زمین از حجت خدا خالی بماند، این نظام هستی به هم می ریزد.

ما دروازه های ایمان هستیم، اگر می خواهی به سوی ایمان واقعی رو کنی باید به سوی ما رو کنی و به ما توجّه نمایی، حقیقت ایمان را باید از ما فرا بگیری، برای رسیدن به سعادت، باید راه را بپیمایی.

اگر کسی برای رسیدن به خدا از راهی غیر از راه ما برود، به هدف خویش نخواهد رسید.

آیا می خواهی حکایت موسی(علیه السلام) را برایت نقل کنم تا بهتر بتوانی به مطلب پی ببری؟

روزی از روزها، موسی(علیه السلام) از مکانی عبور می کرد، نگاهش به مردی افتاد که دست های خود را به سوی آسمان بلند کرده بود و دعا می کرد، موسی از کنار او عبور کرد و بعد از مدّتی، باز حضرت موسی از آنجا عبور کرد، دید که آن مرد هنوز دعا می کند و دست هایش رو به آسمان است و اشک در چشمان خود دارد، گویا هنوز حاجت او روا نشده است. در این هنگام خدا به موسی(علیه السلام) چنین سخن گفت: ای موسی! او هرچقدر مرا بخواند و دعا کند، من دعایش را مستجاب نمی کنم، اگر او می خواهد من صدایش را بشنوم و حاجتش را روا کنم باید به دستور من عمل کند، من دستور داده ام تا بندگان من از راهی که گفته ام مرا بخوانند. این مرد هم باید از راه ایمان به سوی من بیاید، نه این که راه دیگری را بپیماید و از راه ایمان روی برگرداند.(1)

ص:28

این سخن خدا بود که خیلی چیزها را برای مردم روشن می کند، خدا دوست دارد که بندگانش از راه ایمان به سوی او بیایند.

خلاصه آن که اگر دوست داری خدا صدایت را بشنود و حاجت تو را بدهد به سوی ما رو کن که ما راه ایمان هستیم، اگر از این راه به سوی خدا بروی، خدا صدایت را می شنود و تو را قبول می کند، امّا اگر راهی غیر از راه ما بپیمایی، بدان که خدا به تو نگاهی نخواهد نمود.

بدان که خدا ما را امین خود قرار داده است، ما امین خدا در آسمان ها و زمین هستیم، ما امین علم و دانش خدا هستیم، ما امین رازها و اسراری هستیم که هیچ کس غیر ما آن را نمی داند.

ما یادگار پیامبران خدا هستیم و خدا ما را از میان همه بندگان خوب خودش، انتخاب نموده است و ما را بر همه برتری داده است. ما از نسل آخرین پیامبر خدا، محمّد(صل الله علیه و آله) هستیم.(1)

ص:29

مهدی(علیه السلام) بیابی.

آن روز، مهدی(علیه السلام) به یارانش دستور می دهد تا از مکّه به سوی مدینه حرکت کنند، در میانه راه لشکر او تشنه می شوند، او عصای موسی را در دست دارد، حتما در قرآن خوانده ای که خدا به موسی می گوید که عصای خود را بر سنگ بزن و از دل سنگ آب گوارا جاری می شود. آن روز هم عصای موسی در دست مهدی(علیه السلام) است، او عصای خود را به سنگی بزرگ می زند و آب گوارا جاری می شود، آبی که از آن سنگ می جوشد هم تشنگی را برطرف می کند و هم نیاز انسان را به غذا!(1)

می دانم دوست داری از پیراهن ابراهیم(علیه السلام) هم برایت بگویم.

هنگامی که نمرود می خواست ابراهیم(علیه السلام) را به جرم خداپرستی در آتش اندازد، جبرئیل به زمین آمد تا بزرگ پرچمدار توحید را یاری کند. او همراه خود لباسی از بهشت آورد. به خاطرِ همین لباس، ابراهیم(علیه السلام) در آتش نسوخت.(2)

این لباس نسل به نسل گشت، روزی هم از آن یوسف گشت و برای همین به آن پیراهن یوسف هم می گویند، این پیراهن به پیامبر اسلام به ارث رسید و اکنون نزد ما می باشد.(3)

روزی هم که مهدی(علیه السلام) ظهور کند، آن پیراهن را به تن خواهد نمود، آری!خدا با همان پیراهنی که ابراهیم(علیه السلام) را یاری کرد، مهدی(علیه السلام) را هم یاری خواهد نمود.(4)

* * *

خداوند صفات زیادی دارد، او مهربان است، دارای علم زیادی است، قدرت دارد و...، همه این صفات زیبای خدا را می توانی در ما بیابی، ما محل ظهور این صفات خدایی در این دنیا هستیم، قدرت خدا بی اندازه است، علم او هم همین طور بی اندازه است، همه صفات و خوبی های خدا حد و اندازه ندارد، امّا تو می توانی آن مقدار از صفات خدا را (که می شود در این دنیا جلوه کند)، در

ص:31

وجود ما بیابی، ما محل ظهور صفات خدا هستیم، ما از خودمان هیچ نداریم، هر چه داریم، خدا به ما داده است، ما همچون آیینه ای هستیم که تو می توانی صفات و زیبایی های خدا را در وجود ما بیابی. هیچ موجودی به اندازه ما این همه زیبایی را در خود جای نداده است، برای همین اگر تو به دنبال علم خدا هستی، به علم ما نگاه کن، اگر می خواهی قدرت خدا را ببینی، قدرت ما را نگاه کن.

ما «حجّت خدا» هستیم، خوب است در اینجا معنای این کلمه را بیشتر توضیح داده شود:

حتما برای تو پیش آمده است که تلاش کرده ای برای شخصی که سخن تو را قبول ندارد، دلیلی بیاوری، آن دلیل تو، همان حجت توست. وقتی تو برای ثابت کردن سخن خود، دلیل می آوری، در زبان عربی، به این دلیل تو، «حجت» می گویند.

وقتی روز قیامت بر پا شود، خدا به مردم می گوید: ای مردم! من خاندان پیامبر را به عنوان رهبران شما انتخاب نمودم، چرا از آنان پیروی نکردید؟ چرا بیراهه رفتید؟ چرا به سخنان آنان گوش فرا ندادید؟ چرا برای خودتان خلیفه تعیین کردید و دین مرا تباه ساختید؟

به همین جهت است که ما را «حجت خدا» می گویند، یعنی ما دلیل و برهان خدا هستیم، خدا راه سعادت را برای مردم روشن نمود، به آنان دستور داد تا ولایت ما را قبول کنند و از ما پیروی کنند، هر کس از ما اطاعت کرده باشد، اهل بهشت خواهد بود و هر کس با ما دشمنی کرده باشد، خشم خدا را برای خود خریده است.(1)

ص:32

اگر در جستجوی حکمت خدایی هستی، بدان که حکمت خدایی نزد ماست، هر کس که می خواهد به حکمت خدایی برسد، باید نزد ما بیاید و از دانش ما بهره ببرد، خدا ما را معدن حکمت خود قرار داده است.

* * *

ما حافظان رازهای خدا هستیم، قلب های ما جایگاه اسرار خداست، در سرتاسر جهان هستی، جایگاهی برای اسرار خدا به جز قلب های ما یافت نمی شود، خداوند اسرار خود را در قلب های ما قرار داده است و ما حافظ و نگهدار آن اسرار هستیم.

به خدا قسم، نزد ما اسراری است که هیچ فرشته و هیچ پیامبری طاقت و توان تحمّل آن را ندارد. آری! ما حافظان رازهای خداوند هستیم، خدا ما را به اسراری آگاه ساخته است که هیچ کس غیر از ما از آن اطّلاع ندارد، زیرا کسی غیر از ما تاب تحمّل این اسرار را ندارد.

اکنون می خواهم برایت خاطره ای را از میثم تمّار بگویم، حتما نام او را شنیده ای. همان کسی که از یاران باوفای حضرت علی(علیه السلام) بود و به جرم محبّت به آن حضرت بر سر دار رفت.

شبی از شب ها میثم همراه حضرت علی(علیه السلام) بود، آنها از شهر کوفه بیرون رفتند، ساعتی گذشت و آنها از شهر دور شده بودند، در این هنگام، علی(علیه السلام) به میثم گفت همین جا بایست، سپس با چوبی که در دست داشت دور میثم را یک خطی کشید، آنگاه علی(علیه السلام) به میثم گفت: تو در همین جا بمان و از این دایره ای که دورت کشیده ام، عبور مکن، من بعد از مدّتی به سوی تو باز خواهم گشت.

میثم نگاه کرد، دید که علی(علیه السلام) در دل تاریکی فرو رفت، لحظاتی گذشت، میثم نگران شد، نکند خطری مولای مرا تهدید کند؟ او با خود چنین فکر می کرد:

ص:34

چرا در این تاریکی شب، مولای خود را تنها گذاشته ام؟ نکند دشمنان به مولای من حمله کنند و او را به شهادت برسانند؟ اگر اتّفاقی برای آقای من روی بدهد، من چه عذری نزد خدا خواهم داشت؟ باید هر طور شده است به دنبال مولای خود بروم، باید او را یاری کنم، باید بروم.

سرانجام میثم از محدوده ای که علی(علیه السلام) برای او قرار داده بود، خارج شد، او در تاریکی جلو رفت، در جستجوی مولای خود سراسیمه می رفت، تا این که در زیر نور ضعیف ماه، کنار چاهی مولای خود را یافت که او سر به چاه نموده و با چاه سخن می گفت. حضرت علی(علیه السلام) متوجّه شد کسی به آن اطراف آمده است، سر خود را از چاه بیرون آورد و گفت:

-- کیستی؟

-- من هستم. میثم.

-- ای میثم! مگر به تو نگفتم که به دنبالم نیایی!

-- مولای من! ترسیدم که دشمنان به شما حمله کنند، دلم آرام نگرفت، دست خودم نبود، چه کنم؟

-- میثم! آیا از سخنان من چیزی شنیدی؟

-- نه، آقای من!

-- در سینه من حرف ها و اسراری است که گاه سینه ام را تنگ می کند، برای همین من آن اسرار را برای چاه می گویم...(1)

آری! میثم آن شب فهمید که مولای او اسراری در سینه دارد که هیچ کس شایستگی شنیدن آن را ندارد.

* * *

ما به همه علوم و حقایق قرآن آگاهی داریم، ما برترین و بهترین مفسّران قرآن هستیم، ما جانشینان پیامبر می باشیم و از نسل او هستیم. ما فرزندان پیامبر هستیم. (مقصود امام حسن(علیه السلام) تا حضرت مهدی(علیه السلام) می باشد، امّا

ص:35

حضرت علی(علیه السلام)، پسر عمو و داماد پیامبر است).

بعضی ها می گویند که پیامبر هیچ نسلی از طرف پسران خود نداشته است، همه پسران پیامبر در کودکی از دنیا رفته اند، هیچ کس نباید خود را فرزندِ پیامبر معرّفی کند، فاطمه(سلام الله علیه) دختر پیامبر است، امّا چون فرزندان فاطمه(سلام الله علیه)، نسلشان از طرف مادر به پیامبر می رسد، برای همین فرزندان فاطمه(سلام الله علیه)، نباید خود را فرزندان پیامبر بنامند.

این سخن کسانی است که می خواهند خوبی ها و فضائل ما را انکار کنند. امّا به حکم قرآن، ما فرزندان پیامبر هستیم.

حتما دوست داری بدانی که از کدام آیه قرآن این نکته استفاده می شود، خوب است به تاریخ مراجعه کنی و حکایت ابن یَعمُر را بخوانی.

* * *

روز عید قربان است، همه مردم برای خواندن نماز عید جمع شده اند، همه منتظر هستند تا حاکم عراق بیاید و آنها نماز را پشت سر او بخوانند، بعد از لحظاتی همه از جا بلند می شوند، حجّاج می آید و نماز را آغاز می کند، آری! او امروز حاکم عراق است.

بعد از نماز دوستان او گرد او جمع می شوند، او در حالی که لبخند می زند می گوید: امروز روز عید قربان است، باید امروز مردی از اهل عراق را قربانی کنم و خون او را بر روی زمین بریزم!

حجاج، حاکم خونریزی است که با شیعیان دشمنی دارد، او خون شیعیان زیادی را ریخته است، هیچ کس نمی داند امروز قرعه به نام چه کسی افتاده است.

سکوت همه جا را فرا می گیرد، حجاج دستور می دهد تا ابن یَعمُر را بیاورند. آنجا را نگاه کن، آن پیرمرد را که با دست های بسته می آورند، همان ابن یَعمُر است که حجاج می خواهد خون او را در این روز عید بریزد.

ص:36

خدایا! مگر گناه او چیست؟ چرا حجاج می خواهد او را به قتل برساند؟

حجاج دستور می دهد تا جلاد مخصوص او بیاید، همه چیز آماده می شود. اکنون حجاج رو به ابن یَعمُر می کند و می گوید:

-- تو همان کسی هستی که می گویی رهبر مردم عراق هستی؟

-- من دانشمندی از دانشمندان این کشور هستم.

-- شنیده ام که تو حسن و حسین را به عنوان فرزندان پیامبر معرّفی کرده ای.

-- آری! من آنها را فرزندان پیامبر می دانم و این عقیده ای است که قرآن آن را تأیید می کند.

-- چه حرف هایی می زنی؟ کدام آیه قرآن به این معنی دلالت دارد؟

-- به من مهلت بده تا برایت بگویم.

-- اگر جواب درستی بدهی به تو ده هزار سکّه نقره جایزه خواهم داد، امّا اگر نتوانی جواب بدهی، امروز خون تو را خواهم ریخت.

-- ای حجاج! بگو بدانم آیا این آیه قرآن را خواندی: (وَمِن ذُرِّیَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَیْمَانَ...).(1)

-- آری.

-- بگو بدانم منظور از این آیه چیست؟

-- خدا در این آیه می گوید که داوود و سلیمان از فرزندان ابراهیم هستند.

-- ای حجاج! آیا می شود آیه بعد آن را برایم بخوانی؟

-- (وَزَکَرِیَّا وَیَحْیَی وَعِیسَی...).

-- معنای این جمله که خواندی چه می شود؟

-- معلوم است. خدا می گوید که زکریا و یحیی و عیسی از فرزندان ابراهیم هستند.

-- ای حجاج! بگو بدانم، پدر عیسی که بود؟

-- چه حرف ها می زنی. معلوم است، خداوند عیسی را از مریم و بدون پدر

ص:37

آفرید.

-- خوب. اگر عیسی پدر ندارد، پس از طرف مادرش به ابراهیم می رسد، یعنی مادر او مریم، با چند واسطه به حضرت ابراهیم می رسد، پس معلوم می شود قرآن، عیسی را که فرزند دخترِ ابراهیم است، فرزند ابراهیم می داند، البتّه مریم، با چندین واسطه، دختر ابراهیم می شود. اکنون می خواهم بپرسم، چطور می شود که عیسی، فرزند ابراهیم است، امّا حسن و حسین، فرزندان پیامبر نباشند؟ آیا فاصله مریم به ابراهیم بیشتر است یا فاصله فاطمه به پیامبر؟ مریم با چندین واسطه به ابراهیم می رسد و خدا فرزند مریم را فرزند ابراهیم معرّفی می کند، امّا فاطمه، دختر پیامبر است و بین او و پیامبر هیچ واسطه ای نیست، آیا باز هم می گویی که حسن و حسین فرزندان پیامبر نیستند؟

حجاج دیگر هیچ نمی تواند بگوید، او در مقابل همه اطرافیان خود سرافکنده شده است، او نمی تواند هیچ جوابی به ابن یَعمُر بدهد، چاره نیست، حجاج دستور می دهد تا ابن یَعمُر را آزاد کنند و ده هزار سکّه نقره بیاورند و به او بدهند تا زود از جلو چشم او دور شود.

وقتی ابن یَعمُر می رود، حجاج دستور می دهد تا شتری را قربانی کنند، و سپس به اطرافیان خود می گوید تا سفره را پهن کنند تا مهمانان غذا بخورند، ولی هیچ کس دیگر او را خندان نمی بیند، او از جواب دندان شکن ابن یَعمُر خشمناک است.(1)

ص:38

آری! آن کس که شیرینی محبّت خدا را چشیده باشد، هرگز به سوی غیر او نمی رود و کسی که با خدا انس گرفت، دیگر غیر خدا را نمی جوید.

ما برای دیگران امر و نهی خدا را بیان می کنیم، به آنان می گوییم که خدا چه چیزی را دوست دارد و از چه کاری به خشم می آید.

ما بنده خدا هستیم و خدا ما را گرامی داشته است و ما جز سخن خدای خود چیزی نمی گوییم، هر چه او دستور بدهد، با تمام وجودمان آن را می پذیریم و هرگز مخالفت فرمان او نمی کنیم.

* * *

اکنون می خواهم برای تو خاطره ای نقل کنم تا تو بدانی که ما چگونه در مقابل دستورات خدا تسلیم هستیم:

آخرین روزهای زندگی پیامبر است و او در بستر بیماری است، حضرت علی(علیه السلام)کنار پیامبر نشسته است ، اشک در چشمان علی حلقه زده است، در این هنگام، جبرئیل نازل می شود ، او برای مأموریّت ویژه ای آمده است : «ای محمّد ! دستور بده تا همه از نزد تو بروند و فقط علی(علیه السلام) بماند» .

پیامبر از همه می خواهد تا از اتاق خارج شوند، اکنون جبرئیل رو به پیامبر می کند و می گوید : «ای محمّد ! خدایت سلام می رساند و می گوید : این عهد نامه باید به دست وصیّ و جانشین تو برسد» .

جبرئیل نامه را به پیامبر می دهد و پیامبر آن را به حضرت علی(علیه السلام) می دهد و از او می خواهد تا آن را به دقّت بخواند .(1)

بعد از لحظاتی، پیامبر رو به حضرت علی(علیه السلام) می کند و می گوید :

-- ای علی ، آیا از این عهد نامه که خدا برایت فرستاده آگاه شدی ؟ آیا به من

ص:40

قول می دهی که به آن عمل کنی .

-- آری ، پدر و مادرم به فدای شما باد ، من قول می دهم به آن عمل کنم.

-- علی جان ، در این عهد نامه آمده است که تو باید بر همه سختی ها و بلاها صبر کنی ، علی جان! بعد از من ، مردم جمع می شوند حقّ تو را غصب می کنند و به ناموس تو بی حرمتی می کنند ، تو باید در مقابل همه این ها صبر کنی !

-- چشم! من در مقابل همه این سختی ها و بلاها صبر می کنم .(1)

چه کسی باور می کند که مسلمانان برای آتش زدن خانه حضرت علی(علیه السلام) جمع شوند و درِ خانه او را آتش بزنند و ریسمان بر گردن او بیاندازند و او را به سوی مسجد بکشانند و جلو چشم او ناموسش را با تازیانه بزنند ؟

اکنون علی(علیه السلام) به سجده رفته است و در سجده با خدای خویش سخن می گوید : «من قبول کردم و به آن راضی هستم» .(2)

علی(علیه السلام) در مقابل همه این بلاها صبر خواهد نمود، چون خدا او را به صبر فرمان داده است، آری در آن روزهای سخت، فقط صبر علی(علیه السلام)می تواند اسلام را حفظ کند. اگر صبر علی(علیه السلام) نباشد دشمنان اسلام ، اصل و اساس اسلام را نابود خواهند کرد. علی(علیه السلام) تا دیروز در همه جنگ ها با شمشیر خود اسلام را زنده می کرد ، فردا باید با صبر خود اسلام را زنده نگه دارد .

* * *

ما رهبرانی هستیم که شما را به سوی خدا می خوانیم، ما آماده ایم تا شما را به خدا برسانیم، ما راه رسیدن به خدا هستیم، اگر در جستجوی هدایت هستید، از ما پیروی کنید.

ص:41

خدا ما را به عنوان آقا و مولای بندگان خود انتخاب نموده است، ما دین خدا را از تحریف ها و کج روی ها حفظ می کنیم، ما از دوستان و شیعیان خود حمایت می کنیم، در موقع سختی ها آنها را تنها نمی گذاریم، ما به یاری آنها می آییم.

اکنون این حکایت را بشنو تا بدانی که ما هرگز دوستان خود را رها نمی کنیم:

یک روز امام صادق(علیه السلام) به یکی از یاران خود رو کرد و گفت:

-- آیا می دانی که شیعه ما در لحظه جان دادن، دو نفر را می بیند.

-- مولای من! شیعه شما چه کسانی را می بیند؟

-- شیعه ما، در لحظه آخر، پیامبر و علی(علیه السلام) را می بیند.

-- آیا پیامبر و علی(علیه السلام) با مؤمن سخنی هم می گویند؟

-- آری! پیامبر و علی(علیه السلام)، نزد مؤمن حاضر می شوند، رسول خدا می آید و کنار مؤمن می نشیند و علی(علیه السلام) در پایین پای مؤمن، می نشیند. آن وقت پیامبر به بالین مؤمن می آید، آن حضرت صورت خود را نزدیک صورت مؤمن برده و به او می گوید: ای دوست خدا ! تو را بشارت باد که من پیامبر هستم. آگاه باش که من برای تو بهتر از همه دنیا هستم !

-- مولای من! آیا علی(علیه السلام) هم سخنی می گوید؟

-- بعد از آن پیامبر از کنار مؤمن برمی خیزد و علی(علیه السلام) کنار مؤمن می نشیند و به او می گوید: ای دوست خدا، شاد باش و غم مخور! من علی هستم، همان کسی که تو همواره مرا دوست می داشتی ! من آمده ام تا تو را یاری کنم.(1)

آری! موقع جان دادن که سخت ترین لحظه هاست، ما به یاری دوستان خود می آییم و آنها را تنها نمی گذاریم.(2)

ص:42

بدان که منظور از «ولیّ امر»، ما هستیم، ما صاحبان امر ولایت و رهبری این جامعه هستیم، ما صاحبان مقام ولایت هستیم. خدا ما را رهبر و پیشوای این مردم قرار داده است و اطاعت از ما را بر همه واجب نموده است.

ما را بهتر بشناس، ما «بقیة اللّه» هستیم. می دانم دوست داری در مورد این کلمه بیشتر بدانی. حتما در قرآن این آیه را خوانده ای:

(بَقِیَّةُ اللَّهِ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ).

اگر شما اهل ایمان هستید بقیّةُ اللّه برایتان بهتر است.(1)

خدا پیامبران زیادی برای هدایت بشر فرستاد. آنها برای سعادت بشر زحمات زیادی کشیدند، عده زیادی از آنان در این راه شهید شدند. خداوند آخرین پیامبر خود را هم فرستاد تا دین اسلام را که کامل ترین دین است برای مردم بیان کند. اکنون که پیامبران، همه از این دنیا رفته اند و مهمان خدا شده اند، این ما هستیم که تنها یادگار آنها هستیم، آری! ما بازمانده خدا و ذخیره او در روی زمین هستیم، حتما دیده ای بعضی افراد، وسایل قیمتی تهیّه کرده و آن را در جایی مطمئن قرار می دهند. آن وسایل، ذخیره های آنها هستند. خدا هم برای خود ذخیره ای دارد. اکنون تو دیگر معنای «بقیة اللّه» را می دانی، ما ذخیره های خدا در روی زمین هستیم، ما یادگار همه پیامبران هستیم.

سرانجام روزی فرا می رسد که مهدی(علیه السلام) ظهور می کند و او حکومت عدل الهی را در همه جهان برپا خواهد نمود. او ذخیره خداست، زمانی که ظهور او فرا برسد، او به کنار کعبه می آید، آن روز فرشتگان دسته دسته برای یاری او خواهند آمد.(2)

جبرئیل با کمال ادب نزد او خواهد رفت و چنین خواهد گفت: «آقای من! وقت ظهور تو فرا رسیده است».(3)

مهدی(علیه السلام) به کنار درِ کعبه رفته و به خانه توحید تکیه خواهد زد و این آیه را خواهند خواند:

ص:44

(بَقِیَّةُ اللَّهِ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ).

اگر شما اهل ایمان هستید بقیّةُ اللّه برایتان بهتر است.(1)

آن روز صدای مهدی(علیه السلام) در همه دنیا خواهد پیچید: «من بقیةُ اللّه و حجّت خدا هستم».(2)

* * *

ما برگزیدگان خدا هستیم، خدا ما را از میان همه بندگان خود انتخاب نموده است و ما را به همه آنها برتری داده است.

ما «حزب اللّه» هستیم، ما حزب خدا می باشیم و هر کس پیرو ما می باشد از حزب خداست.(3)

ما و شیعیان ما همواره پیروز هستیم، زیرا خداوند این وعده را داده است:

(فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَ--لِبُونَ).(4)

این وعده خداست و تو می دانی که وعده خدا هرگز تخلف ندارد، درست است که به ظاهر، حسین(علیه السلام) در کربلا مظلومانه شهید شد و همه یارانش به شهادت رسیدند، امّا او پیروز آن میدان بود. وقتی که امام سجاد(علیه السلام) از سفر شام به مدینه بازگشت برای مردم مدینه سخنانی را بیان کرد، او رو به مردم کرد و چنین گفت: «من خدا را به خاطر سختی های بزرگ و مصیبت های دردناک و بلاهای سخت شکر و سپاس می گویم».(5)

همه مردم مدینه تعجّب کردند، آنها با خود گفتند: به راستی، امام سجاد چه می گوید؟ او با چشم خود شهادت پدر، برادران، عموها و... را دیده است، او به سفر اسارت رفته است، او آب دهان انداختن اهل شام به صورت خواهرانش را دیده است؛ امّا چگونه است که باز خدا را شکر می کند؟

اما تاریخ می داند که چرا امام سجاد در آن لحظه شکر خدا نمود، آن کاروان از شام برگشته بود و به اسلام زندگی دوباره داده بود. آن کاروان به کربلا رفت و خون های زیادی در راه دین داد و به شام رفت و دین پیامبر را از مرگ حتمی

ص:45

نجات داد.

آیا نباید خدا را شکر کرد که اسلام نجات پیدا کرد؟ دینی که پیامبر برای آن، خونِ دل زیادی خورده بود بار دیگر زنده شد. خون حسین تا روز قیامت درخت اسلام را آبیاری می کند.

این همان پیروزی است که خدا وعده داده بود، امام حسین(علیه السلام) به هدف خود رسید. یزید به خاطر کینه ای که از پیامبر و خاندان او داشت می خواست اسلام را ریشه کن کند، او به عنوان خلیفه مسلمانان، می خواست ضربات هولناکی را به اسلام بزند. این امام حسین(علیه السلام) بود که با قیام خود اسلام را نجات داد. آری! تا زمانی که صدای اذان از گلدسته ها بلند است، امام حسین(علیه السلام)پیروز است.

آری! حزب خدا همیشه پیروز است.(1)

ص:46

ما نور خدا در آسمان ها و زمین هستیم، ما مایه هدایت اهل آسمان ها و زمین هستیم، ما فرشتگان و اهل زمین را به سوی زیبایی ها رهنمون می کنیم، اگر هدایت ما نباشد، هیچ کس نمی تواند به سعادت و رستگاری برسد.

وقتی که شبی تاریک، در بیابان راه را گم کنی، به دنبال نوری می گردی تا بتوانی نجات پیدا کنی، در آن تاریکی این نور است که می تواند تو را راهنمایی و هدایت کند، وقتی نوری را از دور دست ها می بینی، به سوی آن می روی، زیرا می دانی در آنجا کسی هست که می تواند به تو کمک کند.

خداوند هم ما را مایه هدایت همه قرار داده است، همه نیاز به هدایت ما دارند.

* * *

ما رهبرانی هستیم که خدا ما را هدایت نموده است و ما را مأمور کرده است تا دیگران را هدایت کنیم، لطف خداوند همواره با ما بوده است و ما در سایه مهربانی او هستیم، خداوند، خود هدایتگر ماست و ما هم هدایتگر مردم هستیم.

ما از همه لغزش ها و زشتی ها و پلیدی ها به دور هستیم، خدا به ما مقام عصمت را داده است، ما همه معصوم هستیم و هرگز فکر گناه هم به ذهن خود راه نمی دهیم.

نمی دانم تو از عصمت چقدر می دانی، بعضی ها به اشتباه خیال می کنند که ما قدرت انجام گناه را نداریم و برای همین است که معصوم هستیم، یعنی آنها خیال می کنند معصوم کسی است که نمی تواند گناه بکند، این سخن اشتباه است، اگر ما نتوانیم گناه بکنیم و قدرت انجام گناه را نداشته باشیم، این که فضیلت نیست، فضیلت این است که کسی بتواند گناه بکند، امّا گناه نکند. ما قدرت داریم و می توانیم گناه بکنیم، امّا هرگز و هرگز فکر گناه کردن هم به ذهن ما نمی رسد، خدا به لطف خود، مقام عصمت را به ما داده است.(1)

می دانم تصوّر این معنا برای شما سخت است، خوب است به کتب نویسندگان شیعه مراجعه کنید و ببینید که آنها چگونه این نکته را برای شما شرح داده اند.

ص:48

* * *

در اینجا شرح ماجرایی که برای یکی از نویسندگان پیش آمده بیان می شود:

یک روز یکی از جوانان نزد من آمد و گفت:

-- حاج آقا! من یک سوالی دارم که خیلی ذهنم را مشغول کرده است.

-- آن سوال چیست؟

-- ما معتقد هستیم که اهل بیت(علیه السلام) معصوم هستند، آخر چگونه می شود اهل بیت(علیه السلام) هرگز فکر گناه هم نکنند، چگونه ممکن است انسان به این مقام برسد، اختیار دل انسان که دست خودش نیست، چه بسا دل انسان برای یک لحظه هوس یک گناه می کند. اهل بیت(علیه السلام) هر چقدر مقام بالایی داشته باشند، به هر حال انسان هستند و ممکن است به ذهن و قلب آنها فکر گناه بیاید.

-- عزیزم! آیا من می توانم یک سوال از شما بپرسم؟ آیا ناراحت نمی شوید؟

-- بفرمایید.

-- شما چند سال دارید؟

-- من بیست سال دارم.

-- آیا در این مدّت، هرگز به ذهنتان رسیده است که وقتی به دستشویی می روید، مقداری از آنچه از شما دفع شده است را بخورید؟

-- حاج آقا! این چه سوالی است که شما می پرسید؟

-- آنچه از شما دفع شده است در نظر شما آن قدر پست و متعفّن است که شما هرگز چنین فکری هم نمی کنید. بگویید بدانم آیا شما قدرت بر انجام چنین کاری دارید؟ آیا کسی این قدرت را از شما گرفته است؟

-- نه. من قدرت بر این کار را دارم، امّا هرگز و هرگز چنین فکری تا به حال به ذهنم خطور نکرده است. من نمی دانم منظور شما از این حرف ها چیست؟

-- عزیزم! صبر کن، معلوم می شود، پس معلوم شد که تو نسبت به انجام آن کاری که گفتم، قدرت داری، امّا هرگز فکر انجام آن را هم نمی کنی، چه رسد که

ص:49

بخواهی آن کار را انجام دهی.

-- بله. همین طور است.

-- خوب. آیا خداوند می تواند شناخت و معرفتی به اهل بیت(علیه السلام) بدهد که زشتی گناه نزد آنها از همه چیز بیشتر باشد؟ آیا چنین چیزی امکان دارد؟

-- آری.

-- اهل بیت(علیه السلام) قدرت بر انجام گناه دارند، امّا گناه در نظر آنان از هر چیزی که تو تصوّر کنی، زشت تر است، برای همین است که آنان هرگز فکر گناه هم نمی کنند.

-- حاج آقا! خدا به شما خیر بدهد، من با این مثال شما، خیلی چیزها را فهمیدم، راست گفته اند که گاهی یک مثال بهتر از یک کتاب می تواند در فهمیدن یک مطلب به دیگران کمک کند.

-- عصمت آنها فقط به معنای ترک گناه نیست، بلکه قلب آنها آن چنان از خدا پر شده است که اصلاً غیر خدا در آنجا، راه پیدا نمی کند، قلب آنها از علاقه به خدا، اطاعت خدا، بندگی خدا، انس با خدا و محبّت خدا پر شده است و دیگر جای خالی نیست برای فکر غیر خدایی، تا چه رسد به خطور نافرمانی خدا.

-- حاج آقا! به راستی چرا خدا مقام عصمت را به اهل بیت(علیه السلام) داده است؟ علّت این کار چه بوده است؟

-- می دانی که خداوند اطاعت از اهل بیت(علیه السلام) را بر همه واجب نموده است و به آنها ولایت داده است، همه مردم باید از فرمان آنها اطاعت کنند، خوب، مقام ولایت با مقام عصمت همراه شده است، یعنی خداوند اطاعت کسانی را بر ما واجب کرده است که هرگز دستوری خلاف رضایت خدا نمی دهند.

-- یعنی کسی که عصمت ندارد نمی تواند ولایت داشته باشد؟

-- دقّت کن، خدا اوّل به اهل بیت، مقام عصمت را داد، بعدا از مردم خواست تا از آنها اطاعت کنند، اگر آنها معصوم نبودند، خدا هرگز اطاعت آنها را بر ما

ص:50

واجب نمی کرد، اگر آنها معصوم نبودند، هرگز بر ما ولایت نداشتند، آخر چگونه ممکن است خدا به ما بگوید گوش به فرمان کسی باشید در حالی که ممکن است او اشتباه کند؟

-- حاج آقا! پس درست به همین دلیل است که سخن اهل سنّت باطل است.

-- کدام سخن؟

-- آنها می گویند که ابوبکر و عمر و عثمان، «ولی امر» مسلمانان بودند و آنها بر مردم ولایت داشتند.

-- کسی می تواند ولایت داشته باشد که معصوم باشد، این سخن حضرت علی(علیه السلام) است که فرمود: «خداوند دستور داد تا مردم از پیامبر اطاعت کنند زیرا پیامبر معصوم است و هرگز دستوری نمی دهد که خدا از آن ناراضی باشد، هم چنین خدا دستور داده است تا مردم از ما اطاعت کنند، زیرا به ما مقام عصمت عنایت نمود».(1)

ص:51

بزرگی رساند، هیچ کس نمی داند که خدا ما را به چه فوز و رستگاری رساند و خدا می دانست که ما شایستگی بالاترین و والاترین مقام ها را داریم، حتما این آیه قرآن را خواندی:

(عَ--لِمُ الْغَیْبِ فَلاَ یُظْهِرُ عَلَی غَیْبِهِ أَحَدًا) (إِلاَّ مَنِ ارْتَضَی...).

خدا به غیب، علم و آگاهی دارد، او علم غیب می داند، و این علم غیب خویش را فقط به کسانی می آموزد که برگزیده او باشند.(1)

ما همان کسانی هستیم که خدا ما را برگزید و علم غیب را به ما یاد داد.

شاید بخواهی بدانی که این علم غیب چیست و کسی که آن را بداند چه کارهایی می تواند انجام بدهد. پس باید برای تو قصّه سلیمان(علیه السلام) و جانشین او را بگویم، قرآن در سوره «نمل» به این جریان اشاره دارد:

روزی سلیمان(علیه السلام) بر تخت خود نشسته بود، امّا از هدهد (پرنده ای که آن را شانه به سر می گویند) خبری نبود، سلیمان(علیه السلام) سراغ او را گرفت، بعد از مدّتی هدهد آمد و به او خبر داد که در کشور «سبا» مردم همه خورشید را پرستش می کنند، ملکه آنجا نامش بلقیس است، او هم خورشید را می پرستد. هدهد به او خبر داد که آن ملکه، تختی باشکوه دارد که بر روی آن جلوس می کند.

اینجا بود که سلیمان(علیه السلام) تصمیم گرفت تا زمینه هدایت ملکه و مردم آن کشور را فراهم سازد، ابتدا نامه ای به ملکه نوشت و او را به خداپرستی دعوت کرد.

در یکی از روزها، سلیمان(علیه السلام) به اطرافیان خود رو کرد و گفت: چه کسی می تواند تخت ملکه سبا را برایم حاضر کند؟

بین فلسطین (که سلیمان(علیه السلام) در آنجا حکومت می کرد) و بین کشور سبا (که در یمن واقع شده بود)، صدها کیلومتر فاصله است، اکنون سلیمان(علیه السلام) می خواهد کسی آن تخت ملکه سبا را برای او حاضر کند.

آصف بن برخیا به سلیمان(علیه السلام) گفت: من در کمتر از یک چشم بر هم زدن، آن

ص:53

تخت را برای تو حاضر می کنم.

و این گونه بود که سلیمان(علیه السلام) نگاه کرد، دید که تخت ملکه در کمتر از یک لحظه در جلوی او قرار گرفته است.

همه از کاری که آصف بن برخیا کرد، تعجّب کردند، آخر او چگونه توانست این کار را بنماید. قرآن از راز قدرت آصف بن برخیا برای ما سخن می گوید، قرآن می گوید: «او قسمتی از علم کتاب را داشت»، علم کتاب همان علم غیبی است که خدا به بعضی از بندگان خوب خود می دهد.

اکنون می خواهم نکته ای را برایت بگویم، آصف بن برخیا فقط قسمتی از آن علم نزد او بود و قادر به انجام چنان کار بزرگی شد که همه را به تعجّب واداشت، خدا به او قسمتی از آن علم را عنایت کرده است، امّا خدا به ما همه آن علم را داده است، همه علم کتاب نزد ماست.(1)

ص:54

خشنود است. خدا خودش ما را هدایت نمود و ما را با این هدایت، عزیز نمود، او اسم اعظم خود را به ما یاد داد، معجزات و کرامات بیشماری برای ما قرار داد، او ما را نور خودش در زمین و آسمان قرار داد، هر کس که در جستجوی روشنایی و هدایت خداست، باید از نور ما بهره بگیرد، آری! ما نور خدا هستیم.

خدا ما را با «روح القدس» یاری نمود، و تو چه می دانی که «روح القدس» چیست؟ او یکی از آفریده های خداست که از همه فرشتگان (و حتّی از جبرئیل) مقامی بالاتر دارد.(1)

خدا ما را خلیفه و جانشین خود در زمین انتخاب نمود، ما «حجّت خدا» بر بندگانش هستیم، ما دین خدا را یاری می کنیم و حافظ اسرار خدا هستیم، ما خزانه دار علم خدا می باشیم، خدا حکمت خویش را نزد ما به امانت گذاشته است، قلب ما جایگاه نگهداری حکمت خداست.

ما مفسّر آیات قرآن هستیم، خدا ما را به عنوان مفسران قرآن انتخاب نمود، ما از رمز و راز آیات قرآن آگاهی کامل داریم، خدا از بندگان خود خواست برای فهم قرآن از تفسیر ما بهره ببرند، امّا افسوس که مردم به این دستور خدا گوش فرا ندادند.

آیا از ماجرای قرآن علی(علیه السلام) خبر داری؟ روز پنج شنبه ، اوّل ماه ربیع الأوّل سال یازدهم هجری بود، مردم مدینه برای خواندن نماز در مسجد جمع شده بودند، آنها ابوبکر را به عنوان خلیفه انتخاب نموده و منتظر بودند تا او وارد مسجد شود و آنها پشت سر او نماز بخوانند.

همه نگاه ها به سوی در مسجد خیره شد، این علی(علیه السلام) بود که وارد مسجد می شد ، همه مردم تعجّب کردند ، علی(علیه السلام) قسم خورده بود تا قرآن را ننویسد از خانه خود خارج نشود ، گویا آن روز علی(علیه السلام) کار نوشتن قرآن را تمام کرده بود، او قرآن را درون پارچه ای پیچیده و به مسجد آورده بود.

علی(علیه السلام) با صدای بلند مردم را خطاب قرار داد و گفت: «ای مردم ، من در این

ص:56

مدّت مشغول نوشتن قرآن بودم ، نگاه کنید ، این قرآنی است که من نوشته ام ، من به تفسیر همه آیه های قرآن آگاه هستم چرا که از پیامبر در مورد همه آنها سوال کرده ام» .(1)

آری! اگر مردم به دنبال فهم قرآن بودند، باید از علی(علیه السلام) تفسیر قرآن را می آموختند، زیرا او از همان ابتدای نزول قرآن با پیامبر بود و هر گاه آیه ای نازل می شد، تفسیر و تأویل آن را از پیامبر می پرسید.

بعد از لحظاتی، عُمَر از جا بلند شد و گفت: «ما نیاز به قرآن تو نداریم» .(2)

وقتی که عُمَر این سخن را گفت علی(علیه السلام) قرآن خود را به خانه خود برد، مگر پیامبر بارها نگفته بود: «من شهر علم هستم و علی(علیه السلام) دروازه آن است ، هر کس خواهان علم است آن را از علی(علیه السلام) بیاموزد »؟ پس چرا آن روز مردم با علی(علیه السلام) آن گونه برخورد کردند؟

* * *

خدا ما را ستون های توحید قرار داد، اگر کسی ولایت ما را نداشته باشد، توحید او هم قبول نمی شود، آری! خداشناسی به واسطه ولایت ما قوّت گرفته و عزّت یافته است، اگر کسی خدای یگانه را عبادت کند ولی با ما بیگانه باشد، باید بداند که خدا این عبادت را از او قبول نمی کند، شرط قبولی همه اعمال، ولایت و محبّت ما اهل بیت(علیهم السلام) است.

فکر می کنم برای روشن شدن این سخن، این حکایت را برایت بگویم:

مردم نیشابور منتظر آمدن امام رضا(علیه السلام) بودند. نیشابور، شهری است که مهد علم و دانش بود، علمای بزرگی در آنجا زندگی می کردند، همه آنها اهل حدیث بودند، آنها هم خبردار شده بودند که امام رضا(علیه السلام) به نیشابور می آید. همه آنها به استقبال آن حضرت آمدند، آنها دوست داشتند که از امام رضا(علیه السلام) حدیثی بشنوند.

مأمون دستور داده بود تا امام رضا(علیه السلام) مدّت زیادی در نیشابور نماند، او

ص:57

می دانست که اگر مردم فرصت پیدا کنند و با امام رضا(علیه السلام) آشنا شوند، خطری بزرگ حکومت را تهدید خواهد نمود.

خبر رسید که امام رضا(علیه السلام) از شهر نیشابور حرکت می کند، غوغایی در میان علمای شهر برپا شد. چند نفر از بزرگان آنها نزد امام آمدند، یکی از آنها چنین گفت: ای پسر رسول خدا! از میان ما می روی و ما هنوز از تو حدیثی نشنیده ایم!

دیگری گفت: تو را به حقّ پدر بزرگوارت، قسم می دهیم که حدیثی برای ما بگویید تا ما از شما یادگار داشته باشیم.

امام لبخندی زد، همه خوشحال شدند، قلم های خود را در دست گرفتند تا سخن امام را بنویسند. امام رو به آنان کرد و گفت: «من این حدیث را از پدرم، امام کاظم شنیده ام. او هم از امام صادق از امام باقر از امام سجاد از امام حسین از امام علی از پیامبر شنیده است. پیامبر هم از جبرئیل شنیده است. جبرئیل هم از خداوند شنیده است که خدا فرموده است: لا اللّه اله اللّه، دژِ محکم من است، هر کس وارد این دژ من بشود از عذاب من در امان است».

سخن امام به پایان رسیده بود و دیگر موقع حرکت بود. همه با امام خداحافظی کردند. هنوز امام چند قدم دور نشده بود که بار دیگر چنین گفت: «بِشُروطِها وَ أَنا مِنْ شُروطِها».

آیا می دانی منظور امام رضا از این سخن چه بود؟

منظور امام رضا این بود که فقط گفتن «لا اله الا اللّه» کفایت نمی کند، باید به همه شرایط آن نیز عمل نمود. یکی از مهم ترین شرایط توحید، اعتقاد به ولایت ما می باشد، توحید بدون ولایت ما نمی تواند کسی را از عذاب روز قیامت نجات بدهد.(1)

ص:58

به خانه رسید، مادرش را خیلی نگران یافت، مادر به او گفت: پسرم! چرا این قدر دیر کردی؟ دلم هزار جا رفت، گفتم نکند مأٔوران حکومتی تو را دستگیر کرده باشند، امّا ابراهیم با عصبانیت بر سر مادر فریاد زد و او را ناراحت کرد.

فردا صبح، ابراهیم به سوی خانه امام صادق(علیه السلام) حرکت کرد، وقتی وارد خانه امام(علیه السلام) شد، سلام کرد. امام جواب سلام او را داد، سپس رو به او کرد و گفت: ای ابراهیم! چرا دیشب با مادر خود با صدای بلند سخن گفتی؟ چرا دل او را شکستی؟ آیا فراموش کردی که او برای بزرگ کردن تو چقدر زحمت کشیده است؟

ابراهیم خیلی تعجّب کرد، جریان تندی من با مادرم را هیچ کس نمی دانست، ولی امام صادق(علیه السلام) از آن باخبر بود، ابراهیم از امام خود خیلی خجالت کشید. امام به سخنان خود چنین ادامه داد: سعی کن که دیگر با صدای بلند، با مادرت سخن نگویی و او را ناراحت نکنی.(1)

* * *

ما وسیله هدایت بندگان خدا هستیم، نورِ ما در تاریکی ها باعث نجات بندگان خدا می شود، وقتی که فتنه ها و سیاهی ها هجوم می آورند، مردم می توانند با استفاده از نور ما به سوی سعادت و رستگاری رهنمون شوند.

ما راهنمای دیگران به سوی راه مستقیم هستیم، ما مردم را به دین خدا دعوت می کنیم و آنها را به رستگاری می رسانیم، هر کس که پیرو ما باشد، راه نجات را یافته است و سرانجام او بهشت جاودان خواهد بود.

خدا ما را از هر لغزشی حفظ نموده است و از سرگردانی و حیرت نجات داده است، ما را از زشتی ها پاک نموده است و پلیدی ها را از ما دور نموده است.

حتما این آیه قرآن را خوانده ای: «إِنّمَا یُرِیدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا :

ص:60

خدا اراده کرده که خاندان پیامبر را از هر پلیدی پاک نماید ».(1)

آری! ما همان خاندانی هستیم که خدا ما را از حیرت ها، گمراهی ها و زشتی ها پاک نموده است.

ما در مقابل این همه زیبایی هایی که خدا به ما داده است، تلاش کردیم تا در مقابل او خشوع و خضوع داشته باشیم، ما همواره خدا را به بزرگی یاد نمودیم، ما زبان به حمد و ثنای خدا گشودیم و هیچ گاه از سپاس او غافل نشدیم، همیشه به یاد خدا بودیم و به عهد و میثاق او وفا نمودیم.

ما هیچ کوتاهی در اطاعت خدا نداشتیم و برای امّت اسلام همیشه خیرخواهی نمودیم و با گفتار حکیمانه و نصیحت های سودمند و پسندیده مردم را بهراه خدا دعوت نمودیم.

ما از جان برای حفظ دین خدا مایه گذاشتیم و خود را در راه خدا فدا نمودیم، خدا از ما پیمان گرفته بود که در مقابل سختی ها و بلاها صبر نماییم و ما به این پیمان خدا وفادار باقی ماندیم و بر همه سختی ها و بلا صبر نمودیم.

آیا می خواهی ببینی که صبر ما چگونه بود؟

لحظه ای به کربلا فکر کن، عصر عاشورا که فرا رسید، امام حسین(علیه السلام) دیگر هیچ یار و یاوری نداشت، او به سوی میدان رفت و باران تیر و سنگ و نیزه به سوی او آمد، او تک و تنها در میدان ایستاده بود، او بر روی اسب، شمشیر به دست، گاه نگاهی به خیمه ها می کند، گاه نگاهی به مردم کوفه. تیرها بر بدن او اصابت می کرد، تمام بدن او از تیر پر شده بود.(2)

سنگی آمد و به پیشانی او برخورد کرد، خون از پیشانی او جاری شد.(3)

او لحظه ای صبر کرد، ناگهان تیری زهر آلود به سینه او برخورد کرد.(4)

صدای امام در دشت کربلا پیچید: من به رضای خدا راضی هستم.(5)

این حسین(علیه السلام) کیست که در میان این همه سختی ها، این گونه با خدای خویش سخن می گفت؟

ص:61

تیر به سختی در سینه او فرو رفته بود، او تیر را از کمر بیرون آورد، خون می جوشد، او خون ها را جمع کرد و به سوی آسمان ریخت و گفت: «بار خدایا! همه این بلاها در راه تو چیزی نیست».(1)

امام بار دیگر خون در دست خود گرفت، این بار آن خون را به سر و صورت خود مالید و گفت: «می خواهم جدّم رسول خدا مرا در این حالت ببیند».(2)

خونی که از بدن امام رفته بود، باعث ضعف او شد، دشمن فرصت را غنیمت شمرد، و از هر طرف با شمشیرها آمدند و باران شمشیرها شروع شد. هفتاد و دو ضربه شمشیر بر بدن امام نشست.(3) بعد از لحظاتی، امام با صورت به روی زمین آمد، او با لب تشنه با خدای خویش سخن می گفت: «در راه تو بر همه این سختی ها صبر می کنم».(4)

ص:62

ما ادامه دهنده راه آنها هستیم.

با این مقام هایی که خدا به ما داده است، هر کس از ما روی بگرداند و با ما دشمنی کند، از دین خدا بیرون رفته است، هر کس که همراه ما باشد، سرانجام به ما خواهد پیوست و در بهشت خدا همراه ما خواهد بود، هر کس که در حق ما کوتاهی کند و مقام والا و بالای ما را قبول نکند، بداند که به سوی نابودی پیش می رود.

شاید بگویی که کوتاهی در حق ما چیست؟

بدان که عدّه ای از مردم با ما دشمن هستند و بغض و کینه ما را به دل دارند، آنها که از دین خدا به دور هستند و هرگز رحمت خدا را به روی خود نخواهند دید، گروه دیگر، ما را فقط به عنوان فرزندان پیامبر قبول دارند، آنها به ما فقط به این دلیل احترام می گذارند، آنها ولایت ما و مقام هایی را که خدا به ما داده است، قبول ندارند. آنها در واقع، در حقّ ما کوتاهی می کنند، آنها هم به سوی نابودی به پیش می روند، فردای قیامت که ما پناه شیعیان خود باشیم و آنها را شفاعت کرده و از آب کوثر سیرابشان سازیم، آنها هیچ پناهی نخواهند داشت، آن روز آنها خواهند فهمید که چگونه خود را به نابودی کشانده اند.

حق و حقیقت همیشه با ما بوده است، هر کجا ما برویم، حق و حقیقت هم همان جاست. اگر شما در جستجوی حقیقت باشید و به شرق دنیا بروید، یا به غرب دنیا بروید، هرگز حقیقت را نخواهید یافت، حقیقت را خداوند فقط همراه ما قرار داده است، ما محور حق و حقیقت هستیم.

میراث همه پیامبران نزد ماست و ما وارث همه آنها هستیم، بازگشت خلق خدا در روز قیامت به سوی ماست و اعمال و کردار آنها بر ما عرضه می شود، و در قیامت از آنها در مورد محبّت و دوستی ما سوال خواهد شد.

ما در روز قیامت از خداوند می خواهیم که از گناه شیعیان ما درگذرد، ما شفاعت شیعیان واقعی خود را خواهیم نمود و خداوند هم سخن ما را پذیرا

ص:64

خواهد شد.(1)

سخن ما حق را از باطل جدا می کند، همه معجزات و نشانه هایی که نزد پیامبران وجود داشته است، نزد ما هم وجود دارد.

خداوند در مورد ولایت ما سفارش بسیار زیادی نموده است، اسلام بر پایه پنج ستون بنا شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت ما، امّا خداوند اهمیّتی را که به ولایت ما داده است به هیچ کدام از نماز و روزه و حج و زکات نداده است.

این سخن پیامبر است که یک روز رو به علی(علیه السلام) کرد و فرمود: ای علی! اگر کسی به اندازه نوح(علیه السلام) زنده بماند و در تمام عمر خود عبادت خدا را به جا آورد و نماز بخواند و روزه بگیرد، و به اندازه کوه بزرگی زکات بدهد و هزار حج هم به جا آورد و سپس کنار خانه خدا مظلومانه به قتل برسد، با این همه اگر ولایت تو را قبول نداشته باشد، وارد بهشت نخواهد شد.(2)

آری! ولایت ما نزد خدا از همه چیز مهم تر است.

* * *

خدا امر خودش را (که همان برپایی حکومت الهی است) به شما واگذار نموده است، شما ولیّ خدا هستید و هر کس ولایت مرا داشته باشد، در واقع ولایت خدا را قبول دارد، هر کس با ما دشمنی کند با خدا دشمنی کرده است.

هر کس محبّت ما را به دل داشته باشد، محبّت خدا را در دل دارد، هر کس بغض و کینه ما را داشته باشد، بغض خدا را دارد. هر کس به ما پناه بیاورد، به خدا پناهنده شده است.

آری! خشنودی ما، خشنودی خداست، خشم ما، خشم خداست، فکر می کنم باید این مطلب را بیشتر توضیح بدهم:

فرعون ادّعای خدایی می کرد، و مردم مصر هم سخن او را قبول کرده بودند و او را عبادت می کردند، فرعون بی گناهان زیادی را به قتل رساند، تا این که

ص:65

سرانجام یک شب موسی(علیه السلام) به دستور خدا قوم بنی اسرائیل را به سوی فلسطین حرکت داد. آن شب موسی(علیه السلام) و یارانش از رود نیل عبور کردند و وقتی فرعون و یارانش به دنبال آنها وارد رود نیل شدند، عذاب خدا فرا رسید و همه غرق شدند.

خداوند در قرآن چنین می گوید: «فَلَمَّآ ءَاسَفُونَا انتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَ-هُمْ أَجْمَعِینَ : وقتی فرعون و قوم او مرا به خشم درآورند، من از آنان انتقام گرفتم و آنها را غرق کردم».(1)

اما تو می دانی که خدا هرگز مانند ما انسان ها به خشم نمی آید، اگر خدا به خشم بیاید، در او حالتی ایجاد شده است، اگر او عصبانی شود در او تغییری ایجاد می شود. خوب فکر کن! آیا ممکن است در خدا تغییری پیش بیاید؟

هرگز! خدا هرگز دچار دگرگونی نمی شود، زیرا او جسم نیست که تغییری در او صورت گیرد. خدای یگانه از این خشم و غضب، بالاتر و والاتر است.

اکنون حق داری بپرسی که پس چرا در این آیه، قرآن، از خشم خدا سخن به میان آمده است؟

جواب سوال تو این است: خدا هرگز مانند ما انسان ها خوشحال و یا عصبانی نمی شود، امّا او برای خود دوستانی انتخاب کرده است، پیامبران، دوستان خدا هستند، خداوند خوشحالیِ دوستان خود را، خوشحالی خود قرار داد و خشم آنها را خشم خود معرّفی کرد.(2)

آری! آن شب که فرعون با لشکر خود به دنبال موسی(علیه السلام) حرکت کرد تا او و یارانش را دستگیر کند، موسی(علیه السلام) از این حرکت فرعون به خشم آمد، خدا این خشم موسی(علیه السلام) را همانند خشم خودش قرار داد، زیرا خدا به موسی(علیه السلام)که نماینده او در روی زمین بود، خیلی علاقه داشت.

بدان که خدا ما را خیلی دوست دارد، اگر تو کاری کردی که ما خشنود شدیم،

ص:66

بدان که در واقع خدا را خشنود نموده ای، اگر ما را دوست بداری، در واقع خدا را دوست داشته ای.(1)

ص:67

می کند.

صدایی از عرش خدا به گوش می رسد، یکی از فرشتگان از طرف خداوند با صدای بلند فریاد می زند: پیامبر مهربانی ها؛ محمّد(صل الله علیه و آله) کجاست؟

پیامبر جلو می رود و خود را به حوض کوثر می رساند، بعد از آن، این صدا در همه صحرای محشر می پیچد: امیر المؤمنین، علی مرتضی(علیه السلام) کجاست؟ حضرت علی(علیه السلام) نیز به سوی حوض کوثر می رود و کنار پیامبر قرار می گیرد.

تشنگی بر همه غلبه کرده است، همه به سمت حوض کوثر هجوم می برند، امّا همه نمی توانند از این آب بنوشند، این آب گوارا مخصوص بندگان خوب خدا است و برای همین فرشتگانی مأٔور هستند تا نگذارند گنهکاران به کنار این آب بیایند.

گروهی از شیعیان برای نوشیدن آب به سمت حوض کوثر می آیند، امّا فرشتگان آنها را بر می گردانند. آنها شیعیانی هستند که گناهکارند.

پیامبر این صحنه را می بیند، اشک در چشمان او حلقه می زند، پیامبر اشک می ریزد و می گوید: «بار خدایا! شیعیان علی را می بینم که نمی توانند به کنار حوض کوثر بیایند». آری! پیامبر در اینجا برای شیعیان شفاعت می کند، او از خدا می خواهد تا گناه آنان را ببخشد.

خداوند فرشته ای را می فرستد تا این پیام را به پیامبر برساند: «ای محمّد! من به خاطر تو اجازه می دهم تا شیعیانِ علی که در دنیا مرتکب گناه شده اند از آب کوثر بنوشند».

پیامبر خوشحال می شود، چرا که خداوند اجازه داده است. فرمان الهی صادر می شود که هرکس شیعه علی است می تواند از آب کوثر بنوشد!

شیعیان گروه گروه به سوی حوض کوثر می آیند و از دستان پیامبر و حضرت علی(علیه السلام) سیراب می شوند. بعد از لحظاتی، شیعیان همراه با آنان راهی بهشت زیبای خدا می شوند.(1)

ص:69

* * *

هر کس به سوی ما بیاید، نجات پیدا می کند، شرط نجات، آمدن به سوی ماست، اگر می خواهی از همه بلاها و سختی های روز قیامت نجات پیدا کنی، به سوی ما بیا. هر کس از ما جدا شود، بداند که سرانجام او تباهی است.

ما مردم را به سوی خدا فرا می خوانیم و به سوی او راهنمایی می کنیم، ما به خدا ایمان داشته و تسلیم امر او هستیم، آنچه را که او برای ما بپسندد، ما به آن راضی هستیم، آری! هر چه از دوست رسد نیکوست.

همه فرمان های خدا را عمل می کنیم، گوش به فرمان او هستیم، ما مردم را فقط به سوی خدا می بریم، هر گاه حکم و دستوری می دهیم، این حکم و دستور، از خود ما نیست، ما آن را از خدای خویش گرفته ایم، ما از خود هیچ نداریم، همه وجود ما، از آنِ خدا است.

هر کس ولایت ما را داشته باشد، سعادتمند می شود، خوشبختی دو جهان در گرو ولای ماست، اگر می خواهی به سعادت و رستگاری برسی، به سوی ما بیا. فقط در سایه محبّت و ولایت ما می توانی برای همیشه رستگار شوی.

هر کس از ما پیروی کند، بهشت جایگاه اوست و هر کس با ما دشمنی کند، بداند که آتش دوزخ سزای اوست و هر کس به جنگ ما آید، به خدای یگانه شرک ورزیده است، هر کس بداند حق با ماست، امّا حق ما را انکار کند، جایگاهش دوزخ خواهد بود.

* * *

خدا این زیبایی ها و خوبی ها را به همه ما داده است، اوّلین نفر ما با آخرین نفر که حضرت مهدی(علیه السلام) باشد، در این مقام ها هیچ فرقی ندارند. باید بدانی که حقیقت ما، یکی است، حقیقت ما با هم فرقی ندارد.

فکر می کنم با یک مثال بهتر بتوانی این مطلب را درک کنی، آیا نور خورشید را وقتی از شیشه های رنگی عبور می کند، دیده ای؟ اگر رنگ شیشه، سبز باشد،

ص:70

نور خوشید هم سبز می شود، اگر رنگ شیشه آبی باشد، نور خورشید هم آبی به نظر می آید، اگر شیشه قرمز باشد، نور خورشید هم قرمز می شود، امّا همه این نورهای سبز و آبی و قرمز، یک نور بیشتر نیست، نور خورشید، یکی است، امّا تو آن نور را وقتی از شیشه های رنگی عبور می کند به رنگ های مختلف می بینی. همین طور، حقیقت ما هم یکی است، نور ما یکسان است.

نمی دانم آیا می دانی خدا چه زمانی ما را آفرید؟ آیا می دانی وقتی خدا اراده کرد که جهان هستی را بیافریند، ابتدا نورِ ما را آفرید؟

آری! نورِ ما اوّلین آفریده خداست. آن روزی که خدا نورِ ما را آفرید، هنوز زمین و آسمان ها آفریده نشده بودند، ما بودیم و غیر از ما هیچ آفریده دیگری نبود، آن روز، حمد و ستایش خدا را می گفتیم.

ما بودیم و خدای خود، هیچ آفریده دیگری نبود، چهارده هزار سال بعد از آن، خداوند عرش خود را آفرید، آن وقت نور ما را در عرش خود قرار داد.(1)

خوب دقّت کن که اکنون سخن از خلقت نورِ ما می باشد، سخن در مورد خلقت جسم ما نیست، جسم ما که در این دنیایِ خاکی آفریده شد، هزاران سال بعد، زمین آفریده شد، و بعد از سال های سال، خدا جسم ما را آفرید. اکنون سخن در مورد آفرینش نورِ ماست، نوری که جسم نبود، نور خدایی بود.

آن نور، در واقع، روح ما بود و تو می دانی که روح، از جنس خاک نیست، این جسم است که از خاک آفریده شده است. خداوند روح ما را هزاران سال قبل از خلقت عرش خود آفرید.

خلاصه آن که نورِ ما سالیان سال، در عرش خدا و ملکوت خدا بود، نور ما در آنجا عبادت خدا را می نمود، بعد از آن خدا اراده نمود و نور ما (که همان روحِ ماست) به جسم ما منتقل شد، خدا بر بندگانش منت نهاد و ما را به این دنیای خاکی آورد.

آری! خدا دوست داشت تا بندگانش به دست ما هدایت شوند و به کمال

ص:71

برسند، برای همین ما را به این دنیا آورد، ما را از ملکوت خود به این دنیا آورد، ما را از بزمِ مخصوص خود به این ظلمتکده منتقل نمود تا ما دست همه را بگیریم و به سوی خدا رهنمون شویم، ما آمده ایم تا راه خدا را نشان بدهیم، آمده ایم تا این دنیای تاریک را با نور خود روشن کنیم، آمده ایم دستگیری کنیم و همه را به سعادت و رستگاری برسانیم، آمده ایم تا خداجویان در اینجا بی یار و یاور نباشند و راه را گم نکنند، ما آمده ایم تا همه را به سوی خدا ببریم.

* * *

خداوند به بندگان خود دستور داد تا بر ما درود و صلوات بفرستند که این کار باعث می شود تا رحمت خدا را به سوی خود جذب کنند، حتما شنیده ای که بهترین راه برای رسیدن به رحمت خدا، همانا صلوات فرستادن بر محمّد و آل محمّد(صل الله علیه و آله) است.

خداوند ولایت ما را باعث پاکیزگی اخلاق و پاکی قلب و جان بندگان خود قرار داده است، ولایت ما می تواند کفّاره گناهان بشود و گناهان را از پرونده اعمال شیعیان ما پاک نماید، آری! شیعیان واقعی ما به خاطر همین ولایت ما، قلب هایی پاک و اخلاق و کردار زیبا دارند. شیعیان ما همواره به خوبی ها و مقام والای ما ایمان داشته اند، آنها محبّت ما را با هیچ چیز دیگری عوض نمی کنند.(1)

همه مردم باید بدانند که خدا مقامی بس بزرگ به ما داده است، جایگاه ما از جایگاه همه پیامبران به غیر از جایگاه محمّد(ص)، بالاتر است، هیچ کس نمی تواند به مقام ما برسد.

این مقامی است که خدا به ما عنایت کرده است و به همه بندگان خود هم خبر داده است که ما چه جایگاهی نزد او داریم، آری! خدا مقام ما را بر دیگران پنهان نکرد، بلکه زیبایی ها و خوبی های ما را به همه خبر داده است، این پیام خدا برای همه بود: ای فرشتگان من! ای پیامبران من! ای بندگان من! با همه

ص:72

شما هستم، بدانید که من محمّد و آل محمّد را برتری دادم، مقام آنها از همه و همه بالاتر و والاتر است.

این پیام خدا را همه شنیدند، همه فهمیدند که ما نزد خدا جایگاهی مخصوص داریم و خدا هیچ کس را به اندازه ما دوست ندارد.

این جایگاهی است که خدا فقط به ما عنایت کرده است و خداوند هیچ کس به غیر از ما را این گونه بزرگی و عظمت نداده است، خدا ما را به بزمِ مخصوص خود راه داده است، و کس دیگری را به آنجا راه نیست، هیچ کس نباید آرزوی رسیدن به جایگاه ما را بنماید که این یک آرزوی دست نیافتنی است. خدا آن جایگاه را فقط برای ما در نظر گرفته است و بس.

وقتی آدم(علیه السلام) و حوا در بهشت زندگی می کردند، یک روز خداوند پرده از مقابل چشم آنها برداشت. آنها عرش خدا را دیدند، آنها آن روز نورهای ما را دیدند که در عرش خدا بود، نام های ما را آنجا یافتند، آنها از خدا سوال کردند که اینان کیستند که این گونه نزد تو مقام دارند.

خداوند در پاسخ این سوال به آنان چنین گفت: آن نورهایی که شما در عرش من می بینید، نور بهترین بندگان من می باشد. بدانید که اگر آنها نبودند، من شما را خلق نمی کردم! آنان خزانه دار علم و دانش من هستند و اسرار من نزد آنان است. هرگز آرزوی مقام آنها را نکنید که مقام آنها بس بزرگ و والاست.(1)

ص:73

ص:74

ص:75

ص:76

فدای شما بشوم! خدا را گواه می گیرم که من به شما ایمان دارم، هر چه را که شما اعتقاد دارید من به آن معتقد هستم، ، آنچه را که شما قبول ندارید من هم آن را قبول ندارم، هر چه را که از آن بیزار هستید، من نیز از آن بیزارم. من دوستان شما را دوست دارم، با دشمنان شما، دشمن هستم.

آری! من رنگ و بوی شما را دارم، من در فکر و اندیشه و احساس و کردار فقط پیرو شما هستم. خوب می دانم که اگر شما را دوست داشته باشم و از دشمنان شما بیزار باشم، شیعه واقعی شما نیستم.

اگر بخواهم جزء پیروان راستین شما باشم، باید هم محبّت شما را داشته باشم و هم با دشمنان شما، دشمن باشم، آن کسی که شما را دوست دارد و از دشمنان شما بیزار نیست، به دروغ ادّعای محبّت شما را می کند، شما این محبّت را از او نمی خرید. دشمنان شما در حقّ شما ظلم زیادی نمودند، خانه مادرتان فاطمه(سلام الله علیه) را آتش زدند، محسن او را کشتند، حال چگونه می شود که محبّت آنان در قلب من باشد، هرگز! من از همه کسانی که در حقّ شما ظلم کردند، بیزار هستم.

من گوش به فرمان شما هستم، کلام و سخن شما را قبول می کنم، به مقامی که خدا به شما داده است، اعتقاد دارم و همه فضائل و زیبایی های شما را قبول دارم.

* * *

من منتظر هستم تا حکومت شما تشکیل شود، من در انتظار آن روزی هستم که مهدی(علیه السلام) شما ظهور کند و در سرتاسر جهان، حکومت عدل را برقرار سازد. می دانم که سرانجام آن روز فرا خواهد رسید. من منتظر آن روز هستم.

می دانم که شما خبر داده اید که روزگار غیبت مهدی(علیه السلام) بسیار طولانی خواهد شد، کسانی که در آن زمان در انتظار ظهور او باشند، بهترین مردم همه زمان ها هستند.(1)

ص:78

بی صبرانه منتظر آمدن مهدی(علیه السلام) هستم تا او بیاید و با دست مهربانی مرا نوازش کند و جان تشنه مرا با مهر و عطوفت سیراب نماید. من خدا را سپاس می گویم که برای شنیدن صدای مهدی(علیه السلام) بیقرار شده ام و چشم به راه آمدنش هستم، سوگند یاد می کنم تا جان در تن دارم در راه او قدم برمی داریم.

من به «رجعت» هم اعتقاد دارم، باور دارم که شما قبل از این که قیامت بر پا شود، همه شما به دنیا باز می گردید و در این دنیا حکومت می کنید.

«رجعت»، همان زنده شدن دوباره شما می باشد، آری! خدا شما را (قبل از برپا شدن قیامت) زنده خواهید نمود تا بر این دنیا حکومت کنید، من می دانم که اگر به رجعت شما باور نداشته باشم، شیعه واقعی شما نیستم.(1)

خوب است این آیه قرآن را اینجا یاد آور شوم:

(أَوْ کَالَّذِی مَرَّ عَلَی قَرْیَةٍ وَهِیَ خَاوِیَةٌ عَلَی عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّی یُحْیِ هَ-ذِهِ اللَّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللَّهُ مِاْئَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ...).(2)

خدا در قرآن، داستان عُزَیر را برای ما بیان می کند، عُزَیر، یکی از پیامبران بنی اسرائیل بود. او روزی گذرش به شهر افتاد که ویران شده بود و استخوان های مردگان زیادی در آنجا افتاده بود.

او مدّتی به آن استخوان ها و جمجمه ها نگاه کرد، سوالی ذهن او را مشغول نمود: در روز قیامت، خدا چگونه این مردگان را زنده خواهد نمود؟

در این هنگام خدا به عزرائیل دستور داد تا جان او را بگیرد، مرگ عُزَیر فرا رسید.

صد سال گذشت. خدا بعد از صد سال، دوباره او را زنده کرد، او به شهر خود بازگشت، وقتی به شهر خود رسید دید همه چیز تغییر کرده است، آری!صد سال گذشته بود، همسر او از دنیا رفته بود و...

آری! رجعت، همان زنده شدن بعد از مرگ است و قرآن از رجعت و زنده شدن دوباره عُزَیر سخن گفته است.

ص:79

خداوند به هر کاری تواناست، او وعده داده است که بهترین دوستان خود را در روزی دوباره به این دنیا باز خواهد گرداند، این وعده خداست و خدا به وعده های خود عمل می کند.

* * *

هنگام سختی ها و بلاها به شما پناه می آورم، به زیارت حرم های شما می شتابم، زائر شما می شوم، با دنیایی از عشق به زیارت شما می آیم و در سایه مهربانی شما، پناه می گیرم. می دانم که زیارت حرم شما نزد خدا پاداشی بس بزرگ دارد و خدا ثواب یک میلیون حج برای من می نویسد.(1)

هر وقت که می خواهم دعایی بکنم و حاجتی را از خدا بخواهم، شما را واسطه نزد خدا قرار می دهم، وقتی می خواهم با خدای خود سخن بگویم، خدا را به حقّ شما قسم می دهم.

من به همه شما (از اوّلین نفر تا آخرین نفر شما) اعتقاد دارم، من به مهدی(علیه السلام)که از دیده ها پنهان است، اعتقاد دارم، من تسلیم شما هستم و در مقابل شما و فضائل شما، هرگز چون و چرایی ندارم و پیروی کامل از شما می کنم، هر چه شما بگویید قبول می کنم.

من آماده ام و منتظرم تا روزگار حکومت شما فرا برسد و من شما را یاری کنم، روزی که خدا دین خودش را به وسیله شما زنده خواهد نمود، من آن روز به یاری شما خواهم آمد.

* * *

من با شما هستم، با غیر شما کار ندارم، به شما ایمان دارم، همه شما را دوست دارم و ولایت همه شما را قبول کرده ام. من از رهبران و پیشوایانی که مردم گوش به فرمان آنها می کنند، بیزارم، من فقط گوش به فرمان شما هستم، تسلیم شما هستم و هرگز از مطیع رهبرانی که مردم را به سوی آتش جهنّم می برند، پیروی نمی کنم، آری! پیروی کردن از غیر شما، چیزی جز آتش جهنّم

ص:80

در پی ندارد.

من از دشمنان شما بیزار هستم، من از تمام کسانی که در حق شما ظلم و ستم کردند، بیزار هستم. خدا در قرآن می گوید:

(... أَلاَ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی الظَّ--لِمِینَ ).

آگاه باشید که لعنت خدا بر ستمکاران است.(1)

خدا ستمکاران را لعنت کرده است، من هم ستمکاران را لعنت می کنم چرا که از قرآن پیروی می کنم.

در جهان هستی، هیچ کس بالاتر از شما نیست، ظلم به شما، بزرگترین ظلم هاست، ستمکارانی که به شما ظلم نمودند، لعنت خدا را برای خود خریده اند.

من شنیده ام که وقتی پیامبر از دنیا رفت، در شهر مدینه، حوادث جانسوزی روی داد، فقط هفت روز از رحلت پیامبر گذشته بود، که گروهی به سوی خانه مولایم علی(علیه السلام) حمله ور شدند. رهبر آن گروه شخصی به نام عُمَر بود.

عُمَر به سوی خانه علی(علیه السلام) به راه افتاد، وقتی نزدیک خانه علی(علیه السلام) رسید، فاطمه(سلام الله علیه) آنان را دید، او سریع درِ خانه را بست. عُمَر جلو آمد، درِ خانه را زد و گفت: «ای علی ! در را باز کن و از خانه خارج شو و با خلیفه پیامبر بیعت کن ، به خدا قسم ، اگر این کار را نکنی، خونِ تو را می ریزیم و خانه ات را به آتش می کشیم» .(2)

فاطمه(سلام الله علیه) به او گفت: «ای عُمَر! آیا می خواهی این خانه را آتش بزنی ؟». عمر پاسخ داد: «به خدا قسم ، این کار را می کنم ، زیرا این کار برای حفظ اسلام بهتر است».(3)

سپس عُمَر فریاد زد: «ای مردم! بروید هیزم بیاورید» .(4)

لحظه ای نگذشت که هیزم زیادی در اطراف خانه جمع شد و خود عُمَر هیزم ها را آتش زد و فریاد زد: «این خانه را با اهل آن به آتش بکشید» .(5)

ص:81

آتش شعله کشید، درِ خانه نیم سوخته می شود. عُمَر می دانست که فاطمه(سلام الله علیه) پشت در ایستاده است، او جلو آمد و لگد محکمی به در زد .(1)

صدای ناله ای به فضا برخاست: «بابا ! یا رسول اللّه ! ببین با دخترت چه می کنند ».(2)

هنوز صدای آن ناله مظلومانه او به گوش می رسد...

چگونه شد که این نامردان جرأت کردند خانه وحی را آتش زده و با فاطمه(سلام الله علیه) این گونه رفتار کنند؟ مگر فاطمه(سلام الله علیه) پاره تن پیامبر نبود؟(3)

خانه فاطمه(سلام الله علیه)، خانه وحی و محل نزول فرشتگان بود، جبرئیل بدون اجازه وارد آن خانه نمی شد. آنجا جایی بود که فرشتگان آرزو می کردند به آن قدم نهند ...

* * *

از خدا می خواهم که مرا بر راه شما پابرجا بدارد، از او می خواهم تا زنده هستم و نفسم می کشم، تا جان دارم بر ولایت و دین شما ثابت قدم بمانم و هرگز در من لغزش و انحرافی پیش نیاید.

از خدا می خواهم که توفیق اطاعت از شما را به من عنایت کند و در روز قیامت شفاعت شما را نصیبم گرداند.

بار خدایا! مرا از بهترین شیعیان و پیروان واقعی این خاندان قرار بده.

به من کمک کن تا سخنان و کلام آنان را نشر بدهم و راه آنان را بروم و در روز قیامت هم مرا با آنان محشور نما، آن روزی که هر گروهی را با امام و رهبر خودشان محشور می کنی، مرا با این خاندان محشور نما.

خدایا! مرا از کسانی قراربده که در روزگار «رجعت» به دنیا باز گردم، من دوست دارم وقتی این خاندان بار دیگر به این دنیا باز می گردند، من هم زنده بشوم و روزگار عزّت و بزرگی آنان را ببینم.

خدایا! بر من منت بگذار و آن روز مرا زنده کن تا با دیدار عزیزان تو، چشمم

ص:82

روشن شود که روزگار رجعت چقدر باشکوه خواهد بود.(1)

ص:83

کنم و سلام بنمایم.

آری! خدا شما را چهره خود معرّفی کرده است، خدا می خواهد به ما بگوید که اگر با من کاری دارید باید ولایت این خاندان را قبول داشته باشند و به آنها عشق بورزید.

وقتی در مقابل شما می ایستم، می دانم که به خدا خیلی نزدیک هستم، شما بندگان خوب خدا هستید و خدا شما را به عنوان راه ارتباطی ما با خودش انتخاب کرده است. من وقتی کنار شما هستم، می توانم به راحتی با خدا ارتباط برقرار کنم.

* * *

ای بزرگان! ای عزیزان! ای کسانی که شما مولا و آقای من هستید، ساعتی است که ترانه عشق شما را می سرایم و سرود مهر شما را می خوانم.

به راستی آیا می دانم که چه جایگاه و منزلتی دارم، زیرا شما آقای من هستید، شما مولای من هستید، چه چیز از این بهتر؟ چه افتخاری از این بزرگتر؟

من چه گنج پربهایی دارم و به آن توجّه ندارم و آن را قدر نمی دانم!

برای شرافت من همین بس که شیعه شمایم و همه مرا از شما می دانند.

من نمی توانم زیبایی های شما را شمارش کنم، چه کنم؟ ناتوانم، نه تنها من بلکه هیچ کس نمی تواند همه زیبایی های شما را بیان کند.

هر چه قدر هم که مدح شما را بنمایم و از خوبی های شما بگویم، بیشتر به ناتوانی خود پی می برم، من نمی توانم، عقل من عاجز از درک بزرگی شماست. من در بیان فضائل شما راه به جایی نمی برم.

من کجا و وصف شما کجا؟

شما نور خوبان این دنیا هستید، شما هدایت گر همه فرشتگان و آفریده های خدا هستید.

ص:85

ابراهیم(علیه السلام) که لقب «دوست خدا» از آن اوست، شیعه شماست، شنیده ام که یک روز ابراهیم(علیه السلام) به عرش خدا نگاه نمود و نورِ شما را در آنجا دید، از خدا سوال کرد که این نورهایی که در عرش توست، چیستند؟

و آن روز خدا برای او شما را معرّفی کرد، نور محمّد، نور علی(علیه السلام)، نور فاطمه(سلام الله علیه)، نور حسن(علیه السلام)، نور حسین(علیه السلام)... تا نور مهدی(علیه السلام).

ابراهیم(علیه السلام) به نورهای چهارده گانه شما نگاه می کرد. آن روز ابراهیم(علیه السلام) دعا کرد که خدا مرا از شیعیان این نورهای مقدّس قرار بده.(1)

* * *

خدا بود و هیچ آفریده ای با او نبود، بعد خدا اراده کرد تا جهان هستی را بیافریند، اوّلین آفریده خدا شما بودید. آری! خدا خلقت آفرینش را با شما آغاز نمود، خدا همه خوبی ها، همه زیبایی ها، همه کمالات را با شما آغاز نمود. شما سبب خلقت این جهان هستی هستید، اگر شما نبودید، خدا زمین و آسمان ها و فرشتگان و جهان هستی را خلق نمی کرد.(2)

شما واسطه فیض خدا هستید، وقتی خدا می خواهد به بندگان خود خیر و رحمتی بدهد، ابتدا آن را به وجود شما نازل می کند و بعد به واسطه شما آن خیر به دیگران می رسد.

شما همه کاره این جهان هستی هستید، در همه زمان ها و مکان ها، از عرش گرفته تا این دنیای خاکی، همه کارها به شما برمی گردد، خدا شما را محور جهان هستی قرار داده است، حرف اوّل و حرف آخر را شما می زنید، از اوّل هستی شما بوده اید و تا آخر هم شما خواهید بود. هر کس که با خدا کار دارد باید به درِ خانه شما بیاید، به اذن خدا، شما همیشه و همواره، همه کاره جهان هستی می باشید.

به واسطه شما خدا رحمت خود را بر بندگانش نازل می کند و بلاها را از آنان دور می کند، شما ستون جهان هستی هستید، اگر شما نباشید، زمین و زمان در

ص:86

هم می پیچد.

آری! اگر برای یک لحظه، «حجت خدا» نباشد، جهان نابود خواهد شد، وقتی که خدا بخواهد روز قیامت را برپا کند، کافی است که حجت خود را از میان بردارد، آن وقت همه هستی در هم پیچیده خواهد شد.

غم و غصّه ها هم به واسطه شما برطرف می شود، این شما هستید که از بندگان خدا دستگیری می کنید و حاجت آنها را به اذن خدا روا می کنید و دل های آنها را شاد می نمایید.

همه علوم پیامبران نزد شماست، همه کتاب های آسمانی هم نزد شماست.

شما فرزندان آخرین پیامبر خدا هستید، همان که جبرئیل به او نازل شد و قرآن را به او وحی نمود، (معلوم است که منظور من، امام حسن(علیه السلام) تا حضرت مهدی(علیه السلام) می باشد، امّا حضرت علی(علیه السلام)، پسر عمو و داماد پیامبر است).

* * *

خدا به شما مقامی داده است که به هیچ کس دیگر (غیر از پیامبر اسلام)، آن مقام را نداده است، آن مقام مخصوصی است که خدا فقط برای شما در نظر گرفته است.

آیا من می توانم بفهمم که خدا به شما چه داده است؟ هرگز!

فضائل شما، گفتنی نیست، بیان کردنی نیست، شمردنی نیست، دیدنی نیست، شنیدنی نیست!

همه بزرگان جهان هستی در مقابل شما، کوچک هستند و تواضع و فروتنی دارند، آری! هر بزرگی را که می بینم، وقتی او را با شما مقایسه می کنم، او را کوچک می یابم. همه باید از شما اطاعت کنند، بزرگ و کوچک، خدا اطاعت از شما را بر همه واجب کرده است.

قلب های بندگان خدا به نور شما روشن می شود، شما روشنی دل های همه هستید.

ص:87

هر کس که سعادتمند شد، به واسطه این بود که ولایت شما را قبول کرده بود و محبّت شما را به دل داشت. محورِ سعادت و رستگاری، همان ولایت شماست.

هر کس به بهشت وارد می شود، به خاطر محبّت و ولایت شماست، رضای شما، رضای خداست، اگر کسی بتواند شما را راضی و خشنود سازد، خدا را راضی ساخته است.

کسی که بفهمد حق با شماست، بداند که خدا ولایت شما را بر او واجب کرده است، امّا اگر از قبول ولایت شما سرباز زند، جایگاهش آتش دوزخ خواهد بود.

آری! کسانی که با شما دشمنی کنند و کینه و بغض شما را به دل بگیرند، کسانی که بدانند که ولایت شما بر حق است، امّا از قبول آن سرباز زنند، آتش دوزخ در انتظار آنهاست.

آری! کسانی که با شما دشمنی می کنند و با این که می دانند حق با شماست، اما آن را انکار می کنند، آنان به آتش گرفتار خواهند شد، امّا حساب کسانی که از شما هیچ نمی دانند و جاهل هستند و اصلاً حق به آنها نرسیده است، جداست.

خلاصه آن که غضب و خشم خدا برای کسانی است که حق به آنها رسیده است و می دانند که حق با شماست، امّا باز هم انکار می کنند. آنان که با شما دشمنی می کنند و با شما سر جنگ دارند، باید خود را برای خشم و غضب خدا آماده کنند.

* * *

من فدای شما بشوم! همه هستی من فدای شما باد، نمی دانم احساسم را نسبت به شما چگونه بیان کنم! این همه عشق و محبّت را چگونه به تصویر بکشم. قلب من آکنده از محبّت شماست!

کسانی که از مقام شما بی خبرند، وقتی محبّت مرا به شما می بینند، تعجّب می کنند، آخر آنها فقط اسم شما را می شنوند، یا قبر شما را می بینند.

ص:88

آری! اسم شما همانند نام های دیگران است، جسم و جانتان هم مثل دیگران، قبرهای شما هم مانند قبرهای دیگر.

اما نام شما کجا و نام دیگران کجا؟ نام های شما بر عرش خدا نوشته شده است و زینت بهشت جاودان است!

جسم، روح و قبر شما مثل بقیّه مردم است، امّا حقیقت چیز دیگری است:

«میان ماه من تا ماه گردون/ تفاوت از زمین تا آسمان است».

به راستی که نام های شما چقدر زیبا و دلنشین است، هر چه می گویم علی، حسن، حسین... کامم شیرین می شود، دلم می خواهد پیوسته نام شما را بر زبان آورم و نام شما را بشنوم.

چقدر شما مهربان و کریم هستید!!

چقدر شما بزرگ و با عظمت است!

چقدر شما وفادار و راستگو هستید!!

شما به شیعیان خود وعده هایی داده اید و می دانم که به آن وعده ها عمل خواهید نمود، شما هرگز پیمان خود را فراموش نمی کنید.

* * *

اکنون، نگاهی به گذشته های دور می کنم، می خواهم نمونه ای از وفاداری شما را در ذهن خود مرور کنم:

سیّد حِمیَری، شاعری بلند مرتبه بود که عشق و علاقه زیادی به شما داشت و همواره فضائل شما را با شعر بیان می کرد. او در زمان امام صادق(علیه السلام) زندگی می کرد و با اشعار پر محتوا همه را به یاد ولایت شما می انداخت.(1)

روزهای آخر عمر او بود و در بستر بیماری بود، همه از شفای او ناامید شده اند. دوستان او دور او جمع شدند، چند نفر از ناصبی ها هم به آنجا آمدند، (ناصبی به کسی می گویند که بغض و کینه اهل بیت(علیهم السلام) را به دل داشتند).

در صورت سیّد حِمیَری، نقطه سیاهی پدیدار شد و آرام آرام، این سیاهی به

ص:89

پیش رفت تا این که همه صورت سید سیاه شد.

همه تعجّب کردند، چرا صورت او سیاه شد؟ ناصبی ها خیلی خوشحال شدند، آنها گفتند: دیدید که سیّد حِمیَری رویش سیاه شد؟ چرا مولایش او را کمک نمی کند؟ ما به سید گفته بودیم دست از عقیده خود بردارد، امّا گوش نکرد، اکنون سزای کار خویش را می بیند .

همه دوستان سید ناراحت شدند، چرا صورت سید در این لحظه های آخر، سیاه شده است؟

شیعیان سرهای خود را پایین انداختند و از ناصبی ها خجالت کشیدند، آنها نمی دانستند چه کنند.

بعد از مدّتی، در صورت سیاه سیّد حِمیَری، نقطه روشن و سفیدی ظاهر شد و آرام آرام تمام صورت سید را گرفت. صورت سید، روشن و نورانی شد و لبخند بر لب های او نشست، او آخرین شعر خود را چنین می سراید: «کَذِبَ الزاعِمُونَ أنَّ علیّاً/ لَنْ یُنْجی مُحبَّهُ مِنْ هَناتٍ...: اشتباه می کنند کسانی که می گویند حضرت علی(علیه السلام)، دوست خود را در سختی ها تنها می گذارد، امروز خداوند به خاطر مولایم علی(علیه السلام)، از گناهانم چشم پوشی کرد ».

آن روز، همه شیعیان شما شاد شدند و دشمنان شما شرمنده شدند و سرهای خود را پایین انداختند.

آری! شما هرگز دوستان خود را تنها نمی گذارید، شما در سخت ترین شرایط از آنان دستگیری می کنید.

و بعد از لحظاتی، سیّد حِمیَری جان به جان آفرین تسلیم کرد و در بهشت مهمان شما شد.(1)

ص:90

جنگ، شمشیر خودت را به من می دهی؟».

علی(علیه السلام) در جوابش چنین گفت: تو از من خواهشی نمودی و شخصی که کریم است هرگز کسی را که از او خواهشی داشته ناامید نمی کند، من حتّی در این میدان جنگ هم کسی را ناامید نمی کنم.

مرد عرب به فکر فرو رفت، همه دیدند که او از جنگ دست کشید، از اسب خود پیاده شد و به سوی علی(علیه السلام) آمد و به دست او مسلمان شد.

* * *

شما راستگو بوده و هرگز با مردم تندخویی نمی کنید، شما با مدارا با دیگران برخورد می کنید، سخن شما حق و حقیقت است و نظر شما با حلم و عقل و درایت همراه است.

در هر کجا خیر و خوبی ذکر شود، شما اصل و فرع آن خوبی هستید، هر کس به سوی خوبی ها برود، در واقع به سوی شما آمده است.

همه خوبی ها با شما آغاز شده است، زیرا شما اوّلین آفریده خدا هستید، خدا همه خوبی ها را اوّل به شما داد. شما اصل همه خوبی ها هستید.

شما فرع خوبی ها هستید، زیرا شما همه خوبی ها را از خدای خود دارید، خدا اصل است و شما فرع.

خیرها و زیبایی ها نزد شماست، شما جایگاه همه زیبایی ها و خوبی ها می باشید.

آری! هر کس به دنبال خوبی ها باشد، سرانجام به شما می رسد، هر کس گلی از گلستان خوبی ها بچیند، باید بداند آن گل از بوستان شماست.

* * *

من فدای شما بشوم! من چگونه بتوانم مدح و ثنای شما را بنمایم؟ چگونه خوبی ها و زیبایی های شما را بشمارم؟

شما برگزیدگان خدایید و در این دنیا با بلاها و سختی های زیادی روبرو

ص:92

شدید، دشمنان می خواستند نور شما را خاموش کنند، هجوم به خانه علی(علیه السلام)، آتش زدن آن خانه، حادثه عاشورا و...

شما در همه این امتحان های بزرگ خدا سرافراز بیرون آمدید و با صبر خود صحنه های زیبایی را آفریدید.

من از خود شما یاد گرفتم که همه این بلاها را می توان زیبا دید، هیچ چیز نازیبا نیست. شهادت در راه خدا زیباست، اسارت زیباست. تشنگی هم زیباست، زندان هم زیباست، زیرا همه این ها برای حفظ دین خدا بوده است، شما پیروز این میدان هستید، شما بودید که دین خدا را از خطر نابودی نجات دادید، نام و یاد خدا را در قلب ها زنده نگهداشتید.

آری! می توان در اوج قلّه بلا ایستاد و زیبایی را به تماشا نشست، کاری که زینب(سلام الله علیه)، دختر علی(علیه السلام) انجام داد؛ شهر کوفه، روز دوازدهم محرم، وقتی که ابن زیاد همه اسیران کربلا را در مجلس خود نشانده بود، او نگاهی به زینب(سلام الله علیه) کرد و گفت: «دیدی که چگونه برادرت کشته شد. دیدی که چگونه پسرت و همه عزیزانت کشته شدند».

همه منتظر بودند تا صدای گریه و شیون زینب داغدار را بشنوند. زینب(سلام الله علیه) در روز عاشورا داغ عزیزان زیادی را دیده است.

ناگهان زینب(سلام الله علیه) لب به سخن گشود: «ما رأیتُ إلاّ جمیلاً»؛ «من در کربلا جز زیبایی ندیدم».(1)

تاریخ هنوز مات و مبهوت این جمله زینب(سلام الله علیه) است. آخر این زینب(سلام الله علیه) کیست؟

او معمّای بزرگ تاریخ است که در اوج قلّه بلا ایستاد و جز زیبایی ندید.

* * *

خوب می دانم خدا مرا به خاطر شما دوست دارد.

خدا مرا به خاطر شما عزیز کرد و نعمت ایمان واقعی را به من عطا نمود و مرا

ص:93

از عذاب نجات داد و از گرداب های غم رهایی بخشید!

من فدای شما بشوم، در سایه محبّت شما بود که من دین راستین را شناختم.

به خاطر این که من شما را دوست داشتم و ولایت شما را قبول نمودم، خدا هر مشکل زندگی ام را برطرف نمود، ولایت و محبّت شما باعث شد تا زندگی من زیبا شود.

با ولایت شما توحید و خداپرستی، کامل می شود، بدون ولایت شما، هیچ کس نمی تواند به مقام توحید دست پیدا کند.

در سایه ولایت شما، همه اختلاف های جامعه اسلامی برطرف می شود، اگر همه کنار شما جمع بشوند و شما را به رهبری قبول کنند، دیگر از اختلاف ها هیچ خبری نخواهد بود.

شرط قبولی اعمال بندگان، همانا ولایت شما می باشد، اگر کسی ولایت شما را قبول نداشته باشد، خدا هیچ عبادتی را از او قبول نمی کند.

محبّت شما بر همه واجب است، همه باید شما را دوست داشته باشند، این مزد رسالت پیامبر است، پیامبر در مقابل این همه سختی هایی که برای مردم کشید، هیچ مزدی به جز محبّت شما طلب نکرد، او از مردم خواست تا شما را دوست داشته باشند.

خدا به شما مقامی بس بزرگ عنایت کرده است که هر کس آن مقام را ببیند به حمد و ثنای شما رو می آورد، مقامی که فقط از آن شماست و هیچ فرشته ای و هیچ پیامبری به غیر از حضرت محمّد(ص)، به آنجا راه ندارد.

آری! این مقام را خدا به شما عنایت کرده است، شما مخلوق خدا و بنده او هستید، او شما را آفرید و آن مقام بزرگ را به شما کرم نمود.

شما نزد خدا آبرومند هستید و خدا شفاعت شما را قبول می کند، همه فرشتگان، همه پیامبران، همه دوستان خدا می دانند که هرگاه مشکل بزرگی

ص:94

برای آنها پیش بیاید باید شما را درِ خانه خدا واسطه قرار بدهند تا مشکل آنها حل بشود. تنها دست توانا و گره گشای شما می تواند مشکلات را حل کند.

شنیده ام که وقتی حضرت آدم(علیه السلام) از بهشت رانده شد، بسیار گریه نمود، اودست های خود را رو به آسمان گرفت و گفت: خدایا! تو را به حق محمّد و آل محمّد می خوانم که بخشش و رحمت خودت را بر من نازل کنی.(1)

نوح(علیه السلام) پیامبر برای نجات کشتی خود از تلاطم دریاها و ابراهیم(علیه السلام) برای نجات از آتش نمرود و موسی(علیه السلام) هنگامی که می خواست عصای خود را به زمین افکند، خدا را به حق شما قسم دادند، آنها شما را واسطه و شفیع خود قرار دادند و خدا هم دعایشان را مستجاب نمود.(2)

ص:95

هستم، من پیرو و شیعه شما هستم. گنهکار هستم امّا پیرو شما هستم، می دانم هر کس از شما اطاعت کند، از خدا اطاعت کرده است، و هر کس نافرمانی شما را بنماید، نافرمانی خدا را نموده است.

خطاکار هستم، امّا شما را دوست دارم، می دانم هر کس شما را دوست بدارد، خدا را دوست داشته است و هر کس شما را دشمن بدارد با خدا دشمنی کرده است.

* * *

بار خدایا! اگر من کسانی را بهتر از محمّد و آل محمّد(صل الله علیه و آله) می یافتم، بدون شک، آنان را شفیع و واسطه خود قرار می دادم. اکنون تو را قسم می دهم به حقّی که برای آنان قرار داده ای، معرفت و شناخت آنان را به من عنایت کنی و به خاطر آنان رحمت خودت را بر من نازل کنی که تو مهربانترینِ مهربانان هستی.

بار خدایا! بر محمّد و آل محمّد درود بفرست و سلام ویژه خودت را نثار آنان کن. من در رسیدن به این آرزوی خود که در اینجا ذکر نمودم به تو توکّل می کنم. تو می دانی که آرزوی من، عرفان و شناخت محمّد و آل محمّد است، مرا به این آرزویم برسان!

تو خدای یگانه من هستی و من فقط او را می پرستم و به تو توکّل می کنم.

بار خدایا! یاری تو مرا بس است، تو بهترین مددکار و یاری رساننده هستی، یاریم کن و مرا به آرزویم برسان!(1)

ص:97

ص:98

اکنون چنین بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا اَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّةِ وَمَوْضِعَ الرِّسالَةِ وَمُخْتَلَفَ الْمَلائِکَةِ وَمَهْبِطَ الْوَحْیِ وَمَعْدِنَ الرَّحْمَةِ وَخُزّانَ الْعِلْمِ وَمُنْتَهَی الْحِلْمِ وَاُصُولَ الْکَرَمِ وَقادَةَ الْأُمَمِ وَاَوْلِیآءَ النِّعَمِ وَعَناصِرَ الْأَبْرارِ وَدَعآئِمَ الْأَخْیارِ وَساسَةَ الْعِبادِ وَاَرْکانَ الْبِلادِ وَاَبْوابَ الْأیمانِ وَاُمَنآءَ الرَّحْمنِ وَسُلالَةَ النَّبِیّینَ وَصَفْوَهَ الْمُرْسَلینَ وَعِتْرَةَ خِیَرَةِ رَبِّ الْعالَمینَ وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ

اَلسَّلامُ عَلی اَئِمَّةِ الْهُدی وَمَصابیحِ الدُّجی وَاَعْلامِ التُّقی وَذَوِی النُّهی وَاُولِی الْحِجی وَکَهْفِ الْوَری وَوَرَثَةِ الْأَنْبِیآءِ وَالْمَثَلِ الْأَعْلی وَالدَّعْوَةِ الْحُسْنی وَحُجَجِ اللّه ِ عَلی اَهْلِ الدُّنْیا وَالْأخِرَةِ وَالْأُولی وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ.

اَلسَّلامُ عَلی مَحآلِّ مَعْرِفَةِ اللّه ِ وَمَساکِنِ بَرَکَةِ اللّه ِ وَمَعادِنِ حِکْمَةِ اللّه ِ وَحَفَظَةِ سِرِّ اللّه ِ وَحَمَلَةِ کِتابِ اللّه ِ وَاَوْصِیآءِ نَبِیِّ اللّه ِ وَذُرِّیَّةِ رَسُولِ اللّه ِ صَلَّی اللّه ُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ.

اَلسَّ-لامُ عَ-لَی ال-دُّعاةِ اِلَ-ی اللّهِ وَالْأَدِلاّءِ عَلی مَرْضاتِ اللّهِ وَالْمُسْتَقِرّینَ فی اَمْرِ اللّه ِ وَالتّآمّینَ فی مَحَبَّةِ اللّه ِ وَالْمُخْلِصینَ ف-ی تَوْحیدِ اللّه ِ وَالْمُظْهِرینَ لأِمْرِ اللّه ِ وَنَهْیِهِ وَعِبادِهِ الْمُکْرَمینَ الَّذینَ لایَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِاَمْرِهِ یَعْمَلُونَ وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ.

اَلسَّلامُ عَلَی الْأَئِمَّةِ الدُّعاةِ وَالْقادَةِ الْهُداةِ وَالسّادَةِ الْوُلاةِ وَالذّادَةِ الْحُماةِ وَاَهْلِ الذِّکْرِ وَاُولِی الْأَمْرِ وَبَقِیَّةِ اللّه ِ وَخِیَرَتِهِ وَحِزْبِهِ وَعَیْبَةِ عِلْمِهِ وَحُجَّتِهِ وَصِراطِهِ وَنُورِهِ وَبُرْهانِهِ وَرَحْمَةُ اللّه ِ وَبَرَکاتُهُ اَشْهَدُ اَنْ لا اِل-هَ اِلاَّ اللّه ُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ کَما شَهِدَ اللّه ُ لِنَفْسِهِ وَشَهِدَتْ لَهُ مَلائِکَتُهُ وَاُولُوا الْعِلْمِ مِنْ خَلْقِهِ لا اِل-هَ اِلاّ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکیمُ.

ص:100

وَاَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ الْمُنْتَجَبُ وَرَسُولُهُ الْمُرْتَضی اَرْسَلَهُ بِالْهُدی وَدینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ.

وَاَشْهَدُ اَنَّکُمُ الْأَئِمَّةُ الرّاشِدُونَ الْ-مَهْدِیُّونَ الْمَعْصُومُونَ الْمُکَرَّمُونَ الْمُقَرَّبُونَ الْمُتَّقوُنَ الصّادِقُونَ الْمُصْطَفَوْنَ الْمُطیعُونَ لِلّهِ الْقَوّامُونَ بِاَمْرِهِ الْعامِلُونَ بِاِرادَتِهِ الْفآئِزُونَ بِکَرامَتِهِ اِصْطَفاکُمْ بِعِلْمِهِ وَارْتَضاکُمْ لِغَیْبِهِ وَاخْتارَکُمْ لِسِرِّهِ وَاجْتَبیکُمْ بِقُدْرَتِهِ وَاَعَزَّکُمْ بِهُداهُ وَخَصَّکُمْ بِبُرْهانِهِ وَانْتَجَبَکُمْ لِنُورِهِ وَاَیَّدَکُمْ بِرُوحِهِ وَرَضِیَکُمْ خُلَفآءَ فی اَرْضِهِ وَحُجَجاً عَلی بَرِیَّتِهِ وَاَنْصاراً لِدینِهِ وَ حَفَظَةً لِسِرِّهِ وَخَزَنَةً لِعِلْمِهِ وَمُسْتَوْدَعاً لِحِکْمَتِهِ وَتَراجِمَةً لِوَحْیِهِ وَاَرْکاناً لِتَوْحیدِهِ وَشُهَدآءَ عَلی خَلْقِهِ وَاَعْلاماً لِعِبادِهِ وَمَناراً فی بِلادِهِ وَاَدِلاّءَ عَلی صِراطِهِ.

عَصَمَکُمُ اللّه ُ مِنَ الزَّلَلِ وَآمَنَکُمْ مِنَ الْفِتَنِ وَطَهَّرَکُمْ مِنَ الدَّنَسِ وَاَذْهَبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ وَطَهَّرَکُمْ تَطْهیراً.

فَعَظَّمْتُمْ جَلالَهُ وَاَکْبَرْتُمْ شَأْنَهُ وَمَجَّدْتُمْ کَرَمَهُ وَاَدَمْتُمْ ذِکْرَهُ وَوَکَّدْتُمْ میثاقَهُ وَاَحْکَمْتُمْ عَقْدَ ط-اعَتِهِ وَنَصَحْتُمْ لَهُ فِی السِّرِّ وَالْعَلانِیَةِ وَدَعَوْتُمْ اِلی سَبیلِهِ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَبَذَلْتُمْ اَنْفُسَکُمْ فی مَرْضاتِهِ وَصَبَرْتُمْ عَلی ما اَصابَکُمْ فی جَنْبِهِ.

وَاَقَمْتُمُ الصَّلوةَ وَآتَیْتُمُ الزَّکاةَ وَاَمَرْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَیْتُمْ عَنِ الْمُنْکَرِ وَجاهَدْتُمْ فِی اللّه ِ حَقَّ جِهادِهِ حَتّی اَعْلَنْتُمْ دَعْوَتَهُ وَبَیَّنْتُمْ فَرآئِضَهُ وَاَقَمْتُمْ حُدُودَهُ وَنَشَرْتُمْ شَرایِعَ اَحْکامِهِ وَسَنَنْتُمْ سُنَّتَهُ وَصِرْتُمْ فی ذلِکَ مِنْهُ اِلَی الرِّضا وَسَلَّمْتُمْ لَهُ الْقَضآءَ وَصَدَّقْتُمْ مِنْ رُسُلِهِ مَنْ مَضی.

فَالرّاغِبُ عَنْکُمْ مارِقٌ وَاللاّزِمُ لَکُمْ لاحِقٌ وَالْمُقَصِّرُ فی حَقِّکُمْ زاهِقٌ وَالْحَقُّ مَعَکُمْ وَفیکُمْ

ص:101

وَمِنْکُمْ وَاِلَیْکُمْ وَاَنْتُمْ اَهْلُهُ وَمَعْدِنُهُ وَمیراثُ النُّبُوَّةِ عِنْدَکُمْ وَاِیابُ الْخَلْقِ اِلَیْکُمْ وَحِسابُهُمْ عَلَیْکُمْ وَفَصْلُ الْخِط-ابِ عِنْدَکُمْ وَآیاتُ اللّه ِ لَدَیْکُمْ وَعَزآئِمُهُ فیکُمْ وَنُورُهُ وَبُرْهانُهُ عِنْدَکُمْ وَاَمْرُهُ اِلَیْکُمْ.

مَنْ والاکُمْ فَقَدْ والَی اللّه َ وَمَنْ عاداکُمْ فَقَدْ عادَ اللّه َ وَ مَنْ اَحَبَّکُمْ فَقَدْاَحَبَ اللّه َ وَمَنْ اَبْغَضَکُمْ فَقَدْ اَبْغَضَ اللّه َ وَمَنِ اعْتَصَمَ بِکُمْ فَقَدِ اعْتَصَمَ بِاللّه ِ اَنْتُمُ الصِّراطُ الْأَقْوَمُ وَشُهَدآءُ دارِ الْفَنآءِ وَشُفَعآءُ دارِ الْبَقآءِ وَالرَّحْمَةُ الْمَوْصُولَةُ وَالْأیَةُ الَْمخْزُونَةُ وَالْأَمانَةُ الْمُحْفُوظَةُ وَالْبابُ الْمُبْتَلی بِهِ النّاسُ.

مَنْ اَتیکُمْ نَجی وَمَنْ لَمْ یَاْتِکُمْ هَلَکَ اِلَی اللّه ِ تَدْعُونَ وَعَلَیْهِ تَدُلُّونَ وَبِهِ تُؤْمِنُونَ وَلَهُ تُسَلِّمُونَ وَبِاَمْرِهِ تَعْمَلُونَ وَاِلی سَبیلِهِ تُرْشِدُونَ وَبِقَوْلِهِ تَحْکُمُونَ.

سَعَدَ مَنْ والاکُمْ وَهَلَکَ مَنْ عاداکُمْ وَخابَ مَنْ جَحَدَکُمْ وَضَلَّ مَنْ فارَقَکُمْ وَفازَ مَنْ تَمَسَّکَ بِکُمْ وَاَمِنَ مَنْ لَجَاَ اِلَیْکُمْ وَسَلِمَ مَنْ صَدَّقَکُمْ وَهُدِیَ مَنِ اعْتَصَمَ بِکُمْ مَنِ اتَّبَعَکُمْ فَالْجَنَّةُ مَاْویهُ وَمَنْ خالَفَکُمْ فَالنّارُ مَثْویهُ وَمَنْ جَحَدَکُمْ کافِرٌ وَمَنْ حارَبَکُمْ مُشْرِکٌ وَمَنْ رَدَّ عَلَیْکُمْ فی اَسْفَلِ دَرَکٍ مِنَ الْجَحیمِ.

اَشْهَدُ اَنَّ هذا سابِقٌ لَکُمْ فیما مَضی وَجارٍ لَکُمْ فیما بَقِیَ وَاَنَّ اَرْواحَکُمْ وَنُورَکُمْ وَطینَتَکُمْ واحِدَةٌ طابَتْ وَطَهُرَتْ بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ خَلَقَکُمُ اللّه ُ اَنْواراً فَجَعَلَکُمْ بِعَرْشِهِ مُحْدِقینَ حَتّی مَنَّ عَلَیْنا بِکُمْ فَجَعَلَکُمْ فی بُیُوتٍ اَذِنَ اللّه ُ اَنْ تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ.

وَجَعَلَ صَلَواتَنا عَلَیْکُمْ وَما خَصَّنا بِهِ مِنْ وِلایَتِکُمْ طیباً لِخُلْقِنا وَطَهارَةً لِأَنْفُسِنا وَتَزْکِیَةً لَنا

ص:102

وَکَفّارَةً لِذُنُوبِنا فَکُنّا عِنْدَهُ مُسَلِّمینَ بِفَضْلِکُمْ وَمَعْرُوفینَ بِتَصْدیقِنا اِیّاکُمْ.

فَبَلَغَ اللّه ُ بِکُمْ اَشْرَفَ مَحَلِّ الْمُکَرَّمینَ وَاَعْلی مَنازِلِ الْمُقَرَّبینَ وَاَرْفَعَ دَرَجاتِ الْمُرْسَلینَ حَیْثُ لا یَلْحَقُهُ لاحِقٌ وَلا یَفُوقُهُ فآئِقٌ وَلایَسْبِقُهُ سابِقٌ وَلا یَطْمَعُ فی اِدْراکِهِ طامِعٌ حَتّی لا یَبْقی مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَلا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ وَلا صِدّیقٌ وَلا شَهیدٌ وَلا عالِمٌ وَلا جاهِلٌ وَلا دَنِیٌّ وَلا فاضِلٌ وَلا مُؤْمِنٌ صالِحٌ وَلا فِاجِرٌ طالِحٌ وَلاجَبّارٌ عَنیدٌ وَلاشَیْطانٌ مَریدٌ وَلا خَلْقٌ فیما بَیْنَ ذلِکَ شَهیدٌ اِلاّ عَرَّفَهُمْ جَلالَةَ اَمْرِکُمْ وَعِظَمَ خَطَرِکُمْ وَکِبَرَ شَاْنِکُمْ وَتَمامَ نُورِکُمْ وَصِدْقَ مَقاعِدِکُمْ وَثَباتَ مَقامِکُمْ وَشَرَفَ مَحَلِّکُمْ وَمَنْزِلَتِکُمْ عِنْدَهُ وَکَرامَتَکُمْ عَلَیْهِ وَخاصَّتَکُمْ لَدَیْهِ وَقُرْبَ مَنْزِلَتِکُمْ مِنْهُ.

بِاَبی اَنْتُمْ وَاُمّی وَاَهْلی وَمالی وَاُسْرَتی اُشْهِدُ اللّه َ وَاُشْهِدُکُمْ اَنّی مُؤْمِنٌ بِکُمْ وَبِما آمَنْتُمْ بِهِ کافِرٌ بَعَدُوِّکُمْ وَبِما کَفَرْتُمْ بِهِ مُسْتَبْصِرٌ بِشَاْنِکُمْ وَبِضَلالَةِ مَنْ خالَفَکُمْ مُوالٍ لَکُمْ وَلِأَوْلِیآئِکُمْ مُبْغِضٌ لِأَعْدآئِکُمْ وَمُعادٍ لَهُمْ سِلْمٌ لِمَنْ سالَمَکُمْ وَحَرْبٌ لِمَنْ حارَبَکُمْ مُحَقِّقٌ لِما حَقَّقْتُمْ مُبْطِلٌ لِما اَبْطَلْتُمْ مُطیعٌ لَکُمْ عارِفٌ بِحَقِّکُمْ مُقِرٌّ بِفَضْلِکُمْ مُحْتَمِلٌ لِعِلْمِکُمْ مُحْتَجِبٌ بِذِمَّتِکُمْ مُعْتَرِفٌ بِکُمْ مُؤْمِنٌ بِاِیابِکُمْ مُصَدِّقٌ بِرَجْعَتِکُمْ مُنْتَظِرٌ لأِمْرِکُمْ مُرْتَقِبٌ لِدَوْلَتِکُمْ آخِذٌبِقَوْلِکُمْ عامِلٌ بِاَمْرِکُمْ مُسْتَجیرٌ بِکُمْ زآئِرٌ لَکُمْ لائِذٌ عآئِذٌ بِقُبُورِکُمْ مُسْتَشْفِعٌ اِلَی اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ بِکُمْ وَمُتَقَرِّبٌ بِکُمْ اِلَیْهِ وَمُقَدِّمُکُمْ اَمامَ طَلِبَتی وَحَوآئِجی وَاِرادَتی فی کُلِّ اَحْوالی وَاُمُوری مُؤْمِنٌ بِسِرِّکُمْ وَعَلانِیَتِکُمْ وَشاهِدِکُمْ وَغآئِبِکُمْ وَاَوَّلِکُمْ وَآخِرِکُمْ وَمُفَوِّضٌ فی ذلِکَ کُلِّهِ اِلَیْکُمْ وَمُسَلِّمٌ فیهِ مَعَکُمْ وَقَلْبی لَکُمْ مُسَلِّمٌ وَرَاْیی لَکُمْ تَبَعٌ وَنُصْرَتی لَکُمْ مُعَدَّةٌ حَتّی یُحْیِیَ اللّه ُ تَعالی دینَهُ بِکُمْ

ص:103

وَیَرُدَّکُمْ فی اَیّامِهِ وَیُظْهِرَکُمْ لِعَدْلِهِ وَیُمَکِّنَکُمْ فی اَرْضِهِ.

فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لامَعَ غَیْرِکُمْ آمَنْتُ بِکُمْ وَتَوَلَّیْتُ آخِرَکُمْ بِما تَوَلَّیْتُ بِهِ اَوَّلَکُمْ وَبَرِئْتُ اِلَی اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ اَعْدآئِکُمْ وَمِنَ الْجِبْتِ وَالطّاغُوتِ وَالشَّیاطینِ وَحِزْبِهِمُ الظّالِمینَ لَکُمْ وَالْجاحِدینَ لِحَقِّکُمْ وَالْمارِقینَ مِنْ وِلایَتِکُمْ وَالْغاصِبینَ لِأِرْثِکُمْ وَالشّآکّینَ فیکُمْ وَالْمُنْحَرِفینَ عَنْکُمْ وَمِنْ کُلِّ وَلیجَةٍ دُونَکُمْ وَکُلِّ مُطاعٍ سِواکُمْ وَمِنَ الْأَئِمَّةِ الَّذینَ یَدْعُونَ اِلَی النّارِ.

فَثَبَّتَنِیَ اللّه ُ اَبَداً ما حَییتُ عَلی مُوالاتِکُمْ وَمَحَبَّتِکُمْ وَدینِکُمْ وَوَفَّقَنی لِطاعَتِکُمْ وَرَزَقَنی شَفاعَتَکُمْ وَجَعَلَنی مِنْ خِیارِ مَوالیکُمُ التّابِعینَ لِما دَعَوْتُمْ اِلَیْهِ وَ جَعَلَنی مِمَّنْ یَقْتَصُّ آثارَکُمْ وَیَسْلُکُ سَبیلَکُمْ وَیَهْتَدی بِهُدیکُمْ وَیُحْشَرُ فی زُمْرَتِکُمْ وَیَکِرُّ فی رَجْعَتِکُمْ وَیُمَلَّکُ فی دَوْلَتِکُ-مْ وَ یُشَ-رَّفُ فی عافِیَتِکُمْ وَیُمَکَّنُ فی اَیّامِکُمْ وَتَقِرُّ عَیْنُهُ غَداً بِرُؤْیَتِکُمْ.

بِاَبی اَنْتُمْ وَاُمّی وَنَفْسی وَاَهْلی وَمالی مَنْ اَرادَ اللّه َ بَدَءَ بِکُمْ وَمَنْ وَحَّدَهُ قَبِلَ عَنْکُمْ وَمَنْ قَصَدَهُ تَوَجَّهَ بِکُمْ مَوالِیَّ لا اُحْص-ی ثَنآئَکُمْ وَلا اَبْلُغُ مِنَ الْمَدْحِ کُنْهَکُمْ وَمِنَ الْوَصْفِ قَدْرَکُمْ وَاَنْتُمْ نُورُ الْأَخْیارِ وَهُداةُ الْأَبْرارِ وَحُجَجُ الْجَبّارِ.

بِکُمْ فَتَحَ اللّه ُ وَبِکُمْ یَخْتِمُ وَبِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَبِکُمْ یُمْسِکُ السَّمآءَ اَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ اِلاّ بِاِذْنِهِ وَبِکُمْ یُنَفِّسُ الْهَمَّ وَیَکْشِفُ الضُّرَّ وَعِنْدَکُمْ ما نَزَلَتْ بِهِ رُسُلُهُ وَهَبَطَتْ بِهِ مَلائِکَتُهُ وَاِلی جَدِّکُمْ [و اگر این زیارت را خطاب به حضرت علی(علیه السلام) می خوانید به جای عبارت : «وَاِلی جَدِّکُمْ» بگویید: «وَاِلی اَخیکَ» سپس ادامه زیارت را این چنین بخوانید:]،

ص:104

بُعِثَ الرُّوحُ الْأَمینُ.

آتاکُمُ اللّه ُ ما لَمْ یُؤْتِ اَحَداً مِنَ الْعالَمینَ طَاْطَاَ کُلُّ شَریفٍ لِشَرَفِکُمْ وَبَخَعَ کُلُّ مُتَکَبِّرٍ لِط-اعَتِکُمْ وَخَضَعَ کُلُّ جَبّارٍ لِفَضْلِکُمْ وَذَلَّ کُلُّشَیْ ءٍ لَکُمْ وَاَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِکُمْ وَفازَ الْفآئِزُونَ بِوِلایَتِکُمْ بِکُمْ یُسْلَکُ اِلَی الرِّضْوانِ وَعَلی مَنْ جَحَدَ وِلایَتَکُمْ غَضَبُ الرَّحْمنِ بِاَبی اَنْتُمْ وَاُمّی وَنَفسی وَاَهْلی وَمالی ذِکْرُکُمْ فِی الذّاکِرینَ وَاَسْمآؤُکُمْ فِی الْأَسْمآءِ وَاَجْسادُکُمْ فِی الْأَجْسادِ وَاَرْواحُکُمْ فِی اْلأَرْواحِ وَاَنْفُسُکُمْ فِی النُّفُوسِ وَآثارُکُمْ فِی الْأثارِ وَقُبُورُکُمْ فِی الْقُبُورِ فَما اَحْلی اَسْمآئَکُمْ وَاَکْرَمَ اَنْفُسَکُمْ وَاَعْظَمَ شَاْنَکُمْ وَاَجَلَّ خَطَرَکُمْ وَاَوْفی عَهْدَکُمْ وَاَصْدَقَ وَعْدَکُمْ.

کَلامُکُمْ نُورٌ وَاَمْرُکُمْ رُشْدٌ وَوَصِیَّتُکُمُ التَّقْوی وَفِعْلُکُمُ الْخَیْرُ وَعادَتُکُمُ الْأِحْسانُ وَسَجِیَّتُکُمُ الْکَرَمُ وَشَاْنُکُمُ الْحَقُّ وَالصِّدْقُ وَالرِّفْقُ وَقَوْلُکُمْ حُکْمٌ وَحَتْمٌ وَرَاْیُکُمْ عِلْمٌ وَحِلْمٌ وَحَزْمٌ.

اِنْ ذُکِرَ الْخَیْرُ کُنْتُمْ اَوَّلَهُ وَاَصْلَهُ وَفَرْعَهُ وَمَعْدِنَهُ وَمَاْویهُ وَمُنْتَهاهُ بِاَبی اَنْتُمْ وَاُمّی وَنَفْسی کَیْفَ اَصِفُ حُسْنَ ثَنآئِکُمْ وَاُحْصی جَمیلَ بَلائِکُمْ وَبِکُمْ اَخْرَجَنَا اللّه ُ مِنَ الذُّلِّ وَفَرَّجَ عَنّا غَمَراتِ الْکُرُوبِ وَاَنْقَذَنا مِنْ شَفا جُرُفِ الْهَلَکاتِ وَمِنَ النّارِ.

بِاَبی اَنْتُمْ وَاُمّی وَنَفْسی بِمُوالاتِکُمْ عَلَّمَنَا اللّه ُ مَعالِمَ دِینِنا وَاَصْلَحَ ماکانَ فَسَدَ مِنْ دُنْیانا وَبِمُوالاتِکُمْ تَمَّتِ الْکَلِمَةُ وَعَظُمَتِ النِّعْمَةُ وَائْتَلَفَتِ الْفُرْقَةُ وَبِمُوالاتِکُمْ تُقْبَلُ الطّاعَةُ الْمُفْتَرَضَةُ وَلَکُمُ الْمَوَدَّةُ الْواجِبَةُ وَالدَّرَجاتُ الرَّفیعَةُ وَالْمَقامُ الْمَحْمُودُ وَالْمَکانُ الْمَعْلُومُ عِنْدَ

ص:105

اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ وَالْجاهُ الْعَظیمُ وَالشَّاْنُ الْکَبیرُ وَالشَّفاعَةُ الْمَقْبُولَةُ.

رَبَّنا آمَنّا بِما اَنْزَلْتَ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنا مَعَ الشّاهِدینَ رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ اِذْ هَدَیْتَنا وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً اِنَّکَ اَنْتَ الْوَهّابُ سُبْحانَ رَبِّنا اِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولاً.

یا وَلِیَّ اللّه ِ اِنَّ بَی-ْنی وَبیْ-نَ اللّه ِ عَ-زَّ وَ جَ-لَّ ذُنُ-وباً لا یَاْتی عَلَیْها اِلاّ رِضاکُمْ فَبِحَقِّ مَنِ ائْتَمَنَکُمْ عَلی سِرِّهِ وَاسْتَرْعاکُمْ اَمْرَ خَلْقِهِ وَقَرَنَ ط-اعَتَکُمْ بِط-اعَتِهِ لَمَّا اسْتَوْهَبْتُمْ ذُنُوبی وَکُنْتُمْ شُفَعآئی فَاِنّی لَکُمْ مُطیعٌ مَنْ اَط-اعَکُمْ فَقَدْ اَط-اعَ اللّه َ وَمَنْ عَصاکُمْ فَقَدْ عَصَی اللّه َ وَمَنْ اَحَبَّکُمْ فَقَدْ اَحَبَّ اللّه َ وَمَنْ اَبْغَضَکُمْ فَقَدْ اَبْغَضَ اللّه َ.

اَللّ-هُمَّ اِنّی لَوْ وَجَدْتُ شُفَعآءَ اَقْرَبَ اِلَیْکَ مِنْ مُحَمِّدٍ وَاَهْلِ بَیْتِهِ الْأَخْیارِ الْأَئِمَّةِ الْأَبْرارِ لَجَعَلْتُهُمْ شُفَعآئی فَبِحَقِّهِمُ الَّذی اَوْجَبْتَ لَهُمْ عَلَیْکَ اَسْئَلُکَ اَنْ تُدْخِلَنی فی جُمْلَةِ الْعارِفینَ بِهِمْ وَبِحَقِّهِمْ وَفی زُمْرَةِ الْمَرْحُومینَ بِشَفاعَتِهِمْ اِنَّکَ اَرْحَمُ الرّاحِمینَ وَصَلَّی اللّه ُ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطّاهِرینَ وَسَلَّمَ تَسْلیماً کَثیراً وَحَسْبُنَا اللّه ُ وَنِعْ-مَ الْوَکیلُ.

ص:106

(8) «السلام علیکم یا أهل بیت النبوّة، وموضع الرسالة، ومختلف الملائکة...»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

(9) طه: 38 - 39.

(10) «سمعت أبا عبد اللّه علیه السلام یقول: إنّ منّا لمن یعاین معاینة، وإنّ منّا لمن ینقر فی قلبه کیت وکیت»: بصائر الدرجات ص 251، بحار الأنوار ج 18 ص 270 و ج 25 ص 51 و ج 26 ص 19، 54، 87.

(11) «جیؤونی بعلیّ بن أبی طالب: الإرشاد ج 1 ص 126، بحار الأنوار ج 21 ص 15، کشف الغمّة ج 1 ص 213.

(12) «فتفل فی عینیه، ففتحهما فی الوقت ما بها من علّة»: شرح الأخبار ج 1 ص 148، وراجع: الأمالی للمفید ص 57، الأمالی للطوسی ص 171.

(13) «وانهزم الیهود وهم یقولون: قُتل مرحب قُتل مرحب»: الأمالی للطوسی ص 4، بحار الأنوار ج 21 ص 9.

(14) «وفی حمل أمیر المؤنین علیه السلام الباب یقول الشاعر:إنّ امرءاً حمل الرِّتاجَ بخیبر/ یوم الیهود بقدرةٍ لمؤّد/ حمل الرتاج رتاج باب قموصها...»: الإرشاد ج 1 ص 129، نهج الإیمان لابن جبر ص 326، مناقب آل أبی طالب ج 2 ص 126، بحار الأنوار ج 21 ص 17 و ج 41 ص 281، الغدیر ج 6 ص 359، أعیان الشیعة ج 1 ص 272.

(15) «عن أبی رافع قال: لمّا دعا رسول اللّه صلی الله علیه و آله علیّاً علیه السلام یوم خیبر فتفل فی عینیه، قال له: إذا أنت فتحتها فقف بین الناس، فإنّ اللّه أمرنی بذلک. قال أبو رافع: فمضی علیّ علیه السلام وأنا معه، فلمّا أصبح افتتح خیبر، ووقف بین الناس، وأطال الوقوف، فقال الناس: إنّ علیّاً علیه السلام یناجی ربّه، فلمّا مکث ساعة أمر بانتهاب المدینة التی فتحها. قال أبو رافع: فأتیت رسول اللّه صلی الله علیه و آله فقلت: إنّ علیّاً علیه السلام وقف بین الناس کما أمرته، قال قوم منهم: یقول إنّ اللّه ناجاه، فقال: نعم یا رافع، إنّ اللّه ناجاه یوم الطایف ویوم عقبة تبوک ویوم حنین»: بصائر الدرجات ص 431، الاختصاص ص 327، بحار الأنوار ج 39 ص 154، تفسیر نور الثقلین ج 3 ص 340، غایة المرام ج 5 ص 247.

(16) «عن الرضا، عن أبیه، عن جدّه عن جعفر بن محمّد علیهم السلام، فی قوله: «وَ اللَّهُ یَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَن یَشَآءُ»، قال: المختصّ بالرحمة نبیّ اللّه ووصیّه صلوات اللّه علیهما، إنّ اللّه خلق مئة رحمة، تسعة وتسعون رحمة عنده مذخورة لمحمّد صلی الله علیه و آلهوعلیّ علیه السلام وعترتهما، ورحمة واحدة علی سائر الموجودین»: بحار الأنوار ج 24 ص 62.

(17) «فلمّا أفاق ناوله الحسن علیه السلام قَعباً من لبن، فشرب منه قلیلاً، ثمّ نحّاه عن فیه وقال: احملوه إلی أسیرکم. ثمّ قال للحسن علیه السلام: بحقّی علیک یا بُنی إلاّ ما طیّبتم مطعمه ومشربه، وارفقوا به إلی حین موتی، وتطعمه ممّا تأکل، وتسقیه ممّا تشرب وتکون أکرم منه. فعند ذلک حملوا إلیه اللبن وأخبروه بما قال أمیر المؤنین علیه السلام فی حقّه، فأخذ اللعین وشربه»: بحار الأنوار ج 42 ص 289.

(18) «کان شامیاً رآه راکباً، فجعل یلعنه والحسن لا یردّ، فلمّا فرغ أقبل الحسن علیه وضحک وقال: أیّها الشیخ، أظنّک غریباً، ولعلّک شبّهت، فلو استعتبتنا أعتبناک، ولو سألتنا أعطیناک، ولو استرشدتنا أرشدناک، ولو استحملتنا حملناک، وإن کنت جائعاً أشبعناک، وإن کنت عریاناً کسوناک، وإن کنت محتاجاً أغنیاک، وإن کنت طریداً آویناک، وإن کان لک حاجة قضیناها لک، فلو حرّکت رحلک إلینا وکن ضیفنا إلی وقت ارتحالک کان أعود علیک؛ لأنّ لنا موضعاً رحباً وجاهاً عریضاً ومالاً کبیراً. فلمّا سمع الرجل کلامه بکی ثمّ قال: أشهد أنّک خلیفة اللّه فی أرضه، اللّه أعلم حیث یجعل رسالاته، وکنت أنت وأبوک أبغض خلق اللّه إلیَّ، والآن أنت أحبّ خلق اللّه إلیَّ. وحوّل رحله إلیه، وکان ضیفه إلی أن ارتحل، وصار معتقداً لمحبّتهم»: مناقب آل أبی طالب ج 3 ص 184، بحار الأنوار ج 43 ص 344.

(19) «عن علی بن الحسین قال: مرّ موسی بن عمران - علی نبیّنا وآله وعلیه السلام - برجلٍ وهو رافع یده إلی السماء یدعو اللّه، فانطلق موسی فی حاجته فغاب سبعة أیّام ثمّ رجع إلیه وهو رافع یده إلی السماء، فقال: یا ربّ، هذا عبدک رافع یدیه إلیک یسألک حاجته ویسألک المغفرة منذ سبعة أیّام لا تستجیب له. قال: فأوحی اللّه إلیه: یا موسی، لو دعانی حتّی تسقط یداه أو تنقطع یداه أو ینقطع لسانه، ما استجبت له حتّی یأتینی من الباب الذی أمرته»: المحاسن ج 1 ص 224، مستدرک الوسائل ج 1 ص 157، الجواهر السنیة ص 70، بحار الأنوار ج 2 ص 263 و ج 13 ص 355.

(20) «السلام علیکم یا أهل بیت النبوّة وموضع الرسالة، ومختلف الملائکة ومهبط الوحی، ومعدن الرحمة وخزّان العلم، ومنتهی الحلم وأصول الکرم، وقادة الأُمم وأولیاء النعم، وعناصر الأبرار ودعائم الأخیار، وساسة العباد وأرکان البلاد، وأبواب الإیمان وأُمناء الرحمان، وسلالة النبیّین وصفوة المرسلین، وعترة خیرة ربّ العالمین، ورحمة اللّه وبرکاته...»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

ص:108

(21) «تسیل کلّ عین فی جدولٍ إلی سبط، کانوا ستمئة ألف»: تفسیر البیضاوی ج 1 ص 329، مجمع البحرین ج 1 ص 462؛ «عن الإمام الباقر علیه السلام: ویحمل حجر موسی بن عمران وهو وقر بعیر ، فلا ینزل منزلاً إلاّ انبعث عین منه...»: بصائر الدرجات ص 208، الکافی ج 1 ص 231، کمال الدین ص 670، الغیبة للنعمانی ص 244.

(22) الإمام الصادق علیه السلام: «إنّ إبراهیم لمّا أُوقدت النار ، أتاه جبرئیل بثوبٍ من ثیاب الجنّة فألبسه إیّاه ، فلم یضرّه معه حرّ ولا برد»: بصائر الدرجات ص 209، الکافی ج 1 ص 232.

(23) الإمام الصادق علیه السلام: «وکلّ نبیّ ورث علماً أو غیره ، فقد انتهی إلی محمّدٍ وآله»: علل الشرائع ج 1 ص 53، کمال الدین ص 142.

(24) «إنّ القائم إذا خرج یکون علیه قمیص یوسف...»: کمال الدین ص 143، تفسیر نور الثقلین ج 2 ص 464.

(25) «السلام علی أئمّة الهدی ومصابیح الدجی، وأعلام التقی وذوی النهی، وأولی الحجی وکهف الوری، وورثة الأنبیاء، والمثل الأعلی والدعوة الحسنی، وحجج اللّه علی أهل الدنیا والآخرة والأُولی، ورحمة اللّه وبرکاته»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

(26) «اصحر بی مولای أمیر المؤنین علیّ بن أبی طالب - صلوات اللّه علیه - لیلة من اللیالی، فخرج من الکوفة، وانتهی إلی مسجد جعفی، فتوجّه إلی القبلة وصلّی أربع رکعات، فلمّا سلّم وسبّح وبسط کفّیه، قال: إلهی، کیف أدعوک وقد عصیتک وکیف لا أدعوک وقد عرفتک!... وقام فخرج واتّبعته حتّی خرج إلی الصحراء...راجع: فضل الکوفة ومساجدها ص 65، المزار لابن المشهدی ص 153، المزار للشهید الأوّل ص 275، بحار الأنوار ج 40 ص 200 و ج 97 ص 452.

(27) أنعام: 84.

(28) «السلام علی محالّ معرفة اللّه، ومساکن برکة اللّه، ومعادن حکمة اللّه، وحفظة سرّ اللّه، وحملة کتاب اللّه، وأوصیاء نبیّ اللّه، وذرّیة رسول اللّه صلی الله علیه و آله ورحمة اللّه وبرکاته»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

کنت بواسط، وکان یوم أضحی، فحضرت صلاة العید مع الحجّاج، فخطب خطبة بلیغة، فلمّا انصرف جاءنی رسوله، فأتیته، فوجدته جالساً مستوفزاً، فقال: یا شعبی، هذا یوم الأضحی، وقد أردت أن أضحّی فیه برجلٍ من أهل العراق، فأحببت أن تسمع قوله، فتعلم أنّی قد أصبت الرأی فیما أفعل به. فقلت: أیّها الأمیر! أفتری أن تستنّ بسنّة رسول اللّه صلی الله علیه و آله وتضحّی بما أمر أن یُضحّی به، وتفعل ما فعله، وتدع ما أردت أن تفعله به فی هذا الیوم العظیم إلی غیره؟! قال: یا شعبی، إن إذا سمعت ما یقول صوّبت رأیی فیه لکذبه علی اللّه وعلی رسوله صلی الله علیه و آله وإدخاله الشبهة فی الإسلام، قلت: أفیری الأمیر أن یعفینی عن ذلک؟ قال: لا بدّ من ذلک... فقال یحیی للحجّاج: قول اللّه عزّ وجلّ: «وَمِن ذُرِّیَّتِهِ دَاوُدَ وَسُلَیْمَ-نَ»، مَن عنی بذلک؟ قال الحجّاج: إبراهیم، قال یحیی: فداود وسلیمان من ذرّیته؟ قال: نعم، قال یحیی: ومن نصّ اللّه عزّ وجلّ علیه بعد هذا أنّه من ذرّیته؟ فقرأ الحجّاج: «وَأَیُّوبَ وَیُوسُفَ وَمُوسَی وَ هَ-رُونَ وَکَذَ لِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ». قال یحیی: ومن؟ فقرأ الحجّاج: «وَزَکَرِیَّا وَیَحْیَی وَعِیسَی». قال یحیی: ومن أین کان عیسی من ذرّیة إبراهیم ولا أب له من صلبه؟ قال: من قبل أُمّه، قال یحیی: فمن أقرب رحماً، مریم من إبراهیم، أم فاطمة من محمّد، أم الحسن والحسین منه، أم عیسی من إبراهیم...: شرح الأخبار ج 3 ص 92، کنز الفوائد ص 167، بحار الأنوار ج 10 ص 147، أعیان الشیعة ج 10 ص 303.

(29) «قبضه وصیّه وضمانه علی ما فیها ، علی ما ضمن یوشع بن نون لموسی بن عمران علیهماالسلام ، وعلی ما ضمن وأدّی وصیّ عیسی بن مریم ، وعلی ما ضمن الأوصیاء قبلهم علی أنّ محمّداً أفضل النبیّین ...» : بحار الأنوار ج 22 ص 482 .

(30) «لکن حین نزل برسول اللّه صلی الله علیه و آله الأمر ، نزلت الوصیّة من عند اللّه کتاباً مسجّلاً ، نزل به جبرئیل مع أُمناء اللّه تبارک وتعالی من الملائکة ، فقال جبرئیل : یا محمّد ، مرّ بإخراج من عندک إلاّ وصیّک لیقبضها منّا ، وتُشهدنا بدفعک إیّاها إلیه ضامناً لها ، یعنی علیّاً علیه السلام. فأمر النبیّ صلی الله علیه و آله بإخراج من کان فی البیت ما خلا علیّاً، وفاطمة فیما بین الستر والباب ، فقال جبرئیل علیه السلام : یا محمّد ، ربّک یُقرئک السلام ویقول : هذا کتاب ما کنت عهدت إلیک ، وشرطت علیک... : الکافی ج 1 ص 281 ، بحار الأنوار ج 22 ص 479 ، تفسیر نور الثقلین ج 4 ص 378.

(31) «قد عهدتُ إلیک ، أُحدث العهد لک بمحضر أمینَی ربّ العالمین : جبرئیل ومیکائیل ، یا علیّ ، بحقّهما علیک إلاّ أنفذت وصیّتی علی ما فیها ، وعلی قبولک إیّاها بالصبر والورع علی منهاجی وطریقی... وإذا حضرتک الوفاة فأوصِ وصیّتک إلی من بعدک علی ما أوصیک...» : بحار الأنوار ج 22 ص 479.

ص:109

(32) «عن علی بن عقبة، عن أبیه، قال: دخلنا علی أبی عبد اللّه علیه السلام أنا والمعلّی بن خُنیس ، فقال: یا عقبة ، لا یقبل اللّه من العباد یوم القیامة إلاّ هذا الذی أنتم علیه، وما بین أحدکم وبین أن یری ما تقرّ به عینه إلاّ أن تبلغ نفسه هذا. وأومأ بیده إلی الورید، قال: ثمّ اتّکأ وغمز إلیَّ المعلّی أن سله ، فقلت: یا بن رسول اللّه ، إذا بلغت نفسه هذه فأیّ شیءٍ یری ؟ فردّ علیه بضعة عشر مرّة: أیّ شیءٍ یری ؟ فقال فی کلّها: یری. لا یزید علیها، ثمّ جلس فی آخرها فقال: یا عقبة ! قلت: لبّیک وسعدیک، فقال: أبیت إلاّ أن تعلم ؟ فقلت : نعم یا بن رسول اللّه، إنّما دینی مع دمی ، فإذا ذهب دمی کان ذلک، وکیف بک یا بن رسول اللّه کلّ ساعة؟ وبکیت، فرقِّ لی فقال: یراهما واللّه، قلت: بأبی أنت وأُمّی من هما ؟ فقال: ذاک رسول اللّه صلی الله علیه و آله وعلیّ علیه السلام، یا عقبة لن تموت نفس مؤنة أبداً حتّی تراهما. قلت: فإذا نظر إلیهما المؤن، أیرجع إلی الدنیا ؟ قال: لا، بل یمضی أمامه، فقلت له: یقولان شیئاً جُعلت فداک ؟ فقال: نعم، یدخلان جمیعاً علی المؤن فیجلس رسول اللّه صلی الله علیه و آله عند رأسه، وعلیّ علیه السلام عند رجلیه، فیکبّ علیه رسول اللّه صلی الله علیه و آله فیقول: یا ولیّ اللّه أبشر ، أنا رسول اللّه، إنّی خیر لک ممّا تترک من الدنیا، ثمّ ینهض رسول اللّه فیقوم علیه علیّ صلوات اللّه علیهما، حتّی یکبّ علیه فیقول: یا ولیّ اللّه أبشر، أنا علیّ بن أبی طالب الذی کنت تحبّنی، أمّا لأنفعک. ثمّ قال أبو عبد اللّه علیه السلام: أما إنّ هذا فی کتاب اللّه عزّ وجلّ، «لاَ تَبْدِیلَ لِکَلِمَاتِ اللَّهِ ذَ لِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ»: المحاسن ج 171، بحار الأنوار ج 6 ص 18، ورواه الشیخ الکلینی فی الکافی ج 3 ص 129 باختلافٍ یسیر، وکذلک رواه العیّاشی فی تفسیره ج 2 ص 12 باختلافٍ یسیر.

قال العلاّمة المجلسی فی شرح هذا الخبر: «إنّما دینی مع دمی» : المراد بالدم الحیاة ، أی أترک طلب الدین ما دمت حیّاً، فإذا ذهب دمی - أی متّ - کان ذلک - أی ترک الطلب - أو المعنی: إنّه إنّما یمکننی تحصیل الدین ما دمت حیّاً، فقوله: فإذا ذهب دمی استفهام إنکاری ، أی بعد الموت کیف یمکننی طلب الدین؟ وفی الکافی: إنّما دینی مع دینک، فإذا ذهب دینی کان ذلک، أی إنّ دینی إنّما یستقیم إذا کان موافقاً لدینک ، فإذا ذهب دینی لعدم علمی بما تعتقده کان ذلک، أی الخسران والهلاک والعذاب الأبدی، أشار إلیه مبهماً لتفخیمه.

وأمّا استشهاده علیه السلام با لآیة ، فالظاهر أنّه فسّر البُشری فی الحیاة الدنیا بما یکون عند الموت، ویحتمل أن یکون علیه السلام فسّر البشری فی الآخرة بذلک ؛ لأنّ تلک الحالة من مقدّمات النشأة الآخرة، فالبشری فی الحیاة الدنیا بالمنامات الحسنة کما ورد فی أخبارٍ أُخر، أو بما بشّر اللّه فی کتبه وعلی لسان أنبیائه، والأوّل أظهر: بحار الأنوار ج 6 ص 186.

(33) «السلام علی الدعاة إلی اللّه، والأدلاّء علی مرضات اللّه، والمستقرّین فی أمر اللّه، والتامّین فی محبّة اللّه، والمخلصین فی توحید اللّه، والمظهرین لأمر اللّه ونهیه، وعباده المکرّمین، الذین لا یسبقونه بالقول وهم بأمره یعملون، ورحمة اللّه وبرکاته، السلام علی الأئمّة الدعاة، والقادة الهداة، والسادة الولاة، والذادة الحماة»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

(34) نحل: 43.

(35) نساء: 59.

(36) هود: 86.

(37) «إذا قام القائم نزلت ملائکة بدر...»: الغیبة للنعمانی ص 252.

(38) «فیقول له جبرئیل: یا سیّدی ، قولک مقبول ، وأمرک جائز...»: مختصر بصائر الدرجات ص 182.

(39) هود: 86.

(40) «فإذا خرج أسند ظهره إلی الکعبة واجتمع إلیه ثلاثمئة وثلاثة عشر... فأوّل ما ینطق به هذه الآیة: «بَقیَةُ اللّه ِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤمِنینَ» »: کمال الدین ص 331، بحار الأنوار ج 52 ص 192.

(41) «فنحن وشیعتنا حزب اللّه»: التوحید ص 166، بحار الأنوار ج 4 ص 20، ج 24 ص 213.

(42) مائده: 56.

(43) «الحمد للّه ربّ العالمین ، الرحمن الرحیم ، مالک یوم الدین ، بارئ الخلائق أجمعین ... أیّها القوم ، إنّ اللّه تعالی - وله الحمد - ابتلانا بمصائب جلیلة ، وثلمة فی الإسلام عظیمة ، قُتل أبو عبد اللّه علیه السلام وعترته ، وسُبی نساؤه وصبیته ...»: مثیر الأحزان ص 112 .

(44) «السلام علی الأئمّة الدعاة، والقادة الهداة، والسادة الولاة، والذادة الحماة وأهل الذکر، وأُولی الأمر، وبقیّة اللّه وخیرته وحزبه، وعیبة علمه، وحجّته وصراطه ونوره، ورحمة اللّه وبرکاته»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12

ص:110

ص 298.

(45) «الصِّراط والسِّراط والزِّراط: الطریق»: الصحاح ج 3 ص 1139 «صرط» ، لسان العرب ج 7 ص 340 «صرط» ؛ «الصِّراط - بالکسر - الطریق»: تاج العروس ج 10 ص 320 «صرط»؛ «سَرَطَ: أصلٌ صحیحٌ واحد، یدلّ علی غیبة فی مرّ وذهاب»: معجم مقاییس اللغة ج 3 ص 152 «سرط»؛ «والسِّراط لغةً فی الصِّراط»: الصحاح ج 3 ص 1131 «سرط»؛ «إنّ الأصل الواحد فی هذه المادّة هو الطریق الواضح الواسع مادّیاً أو معنویاً»: التحقیق فی کلمات القرآن ج 6 ص 228.

(46) «أشهد أن لا إله إلاّ اللّه وحده لا شریک له کما شهد لنفسه وشهدت له ملائکته وأُولوا العلم من خلقه، لا إله إلاّ هو العزیز الحکیم، وأشهد أنّ محمّداً عبده المنتجب ورسوله المرتضی، أرسله بالهدی ودین الحقّ لیظهره علی الدین کلّه ولو کره المشرکون، وأشهد أنّکم الأئمّة الراشدون المهدیون المعصومون»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

(47) «عن سلیم بن قیس الهلالی قال: سمعت أمیر المؤنین علیّاً علیه السلام یقول: احذروا علی دینکم ثلاثة: رجلاً قرأ القرآن حتّی إذا رأیت علیه بهجته اخترط سیفه علی جاره ورماه بالشرک، فقلت: یا أمیر المؤنین أیّهما أولی بالشرک؟ قال: الرامی. ورجلاً استخفّته الأحادیث کلّما أحدثت أُحدوثة کذب مدّها بأطول منها، ورجلاً آتاه اللّه عزّ وجلّ سلطاناً فزعم أنّ طاعته طاعة اللّه ومعصیته معصیة اللّه، وکذب؛ لأنّه لا طاعة لمخلوقٍ فی معصیة الخالق، لا ینبغی للمخلوق أن یکون حبّه لمعصیة اللّه فلا طاعة فی معصیته ولا طاعة لمن عصی اللّه، إنّما الطاعة للّه ولرسوله ولولاة الأمر، وإنّما أمر اللّه عزّ وجلّ بطاعة الرسول؛ لأنّه معصوم مطهّر، لا یأمر بمعصیته، وإنّما أمر بطاعة أُولی الأمر؛ لأنّهم معصومون مطهّرون لا یأمرون بمعصیته»: الخصال ص 139، بحار الأنوار ج 72 ص 338 و ج 89 ص 179، جامع أحادیث الشیعة ج 1 ص 178 و ج 15 ص 158، التفسیر الصافی ج 1 ص 464، تفسیر نور الثقلین ج 1 ص 501.

(48) توبه، 119.

(49) «سألتُ أبا جعفرٍ علیه السلام عن قول اللّه عزّ وجلّ: «اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّ-دِقِینَ»، قال: إیّانا عنی»: الکافی ج 1 ص 208، بصائر الدرجات ص 51، دعائم الإسلام ج 1 ص 21، بحار الأنوار ج 24 ص 31، التفسیر الأصفی ج 1 ص 497، التفسیر الصافی ج 2 ص 387، تفسیر نور الثقلین ج 2 ص 280.

(50) جن: 26.

(51) «وأشهد أنّکم الأئمّة الراشدون، المهدیون المعصومون، المکرّمون المقرّبون، المتّقون الصادقون المصطفون، المطیعون للّه، القوّامون بأمره، العاملون بإرادته، الفائزون بکرامته، اصطفاکم بعلمه، وارتضاکم لغیبه، واختارکم لسرّه»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

«عن سدیر قال: کنت أنا وأبو بصیر ویحیی البزّاز وداود بن کثیر فی مجلس أبی عبد اللّه علیه السلام، إذ خرج إلینا وهو مغضب، فلمّا أخذ مجلسه قال: یا عجباً لأقوامٍ یزعمون أنّا نعلم الغیب! ما یعلم الغیب إلاّ اللّه عزّ وجلّ، لقد هممتُ بضرب جاریتی فلانة، فهربت منّی فما علمت فی أیّ بیوت الدار هی. قال سدیر: فلمّا أن قام من مجلسه وصار فی منزله، دخلت أنا وأبو بصیر ومیسر وقلنا له: جُعلنا فداک، سمعناک وأنت تقول کذا وکذا فی أمر جاریتک، ونحن نعلم أنّک تعلم علماً کثیراً ولا ننسبک إلی علم الغیب، قال: فقال: یا سدیر: ألم تقرأ القرآن؟ قلت: بلی، قال: فهل وجدت فیما قرأت من کتاب اللّه عزّ وجلّ: «قَالَ الَّذِی عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْکِتَ-بِ أَنَا ءَاتِیکَ بِهِ قَبْلَ أَن یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُکَ»؟ قال: قلت: جُعلت فداک قد قرأته، قال: فهل عرفت الرجل؟ وهل علمت ما کان عنده من علم الکتاب؟ قال: قلت: أخبرنی به؟ قال: قدر قطرة من الماء فی البحر الأخضر، فما یکون ذلک من علم الکتاب؟! قال: قلت جُعلت فداک ما أقلّ هذا، فقال: یا سدیر، ما أکثر هذا، أن ینسبه اللّه عزّ وجلّ إلی العلم الذی أخبرک به یا سدیر، فهل وجدت فیما قرأت من کتاب اللّه عزّ وجلّ أیضا: «قُلْ کَفَی بِاللَّهِ شَهِیدَاً بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَ-بِ»؟ قال: قلت: قد قرأته جُعلت فداک، قال: أفمن عنده علم الکتاب کلّه أفهم، أم من عنده علم الکتاب بعضه؟ قلت: لا، بل من عنده علم الکتاب کلّه، قال: فأومأ بیده إلی صدره وقال: علم الکتاب واللّه کلّه عندنا، علم الکتاب واللّه کلّه عندنا»: الکافی ج 1 ص 257، وراجع بصائر الدرجات ص 233، بحار الأنوار ج 26 ص 197، تفسیر نور الثقلین ج 2 ص 523، غایة المرام ج 4 ص 57.

(52) «اجتباکم بقدرته، بأنّهم لمّا کانوا مظهر قدرته کما دلّت علیه الأخبار، فحینئذٍ معنی الاجتباء بالقدرة هو أنّهم مصدر آثارها... فلا یکون أحدٌ فی

ص:111

القدرة وآثارها مثلهم، فیکون الباء حینئذٍ بمعنی اللاّم الغائی، أی: اجتباهم لغایة إظهار قدرته تعالی»: الأنوار الساطعة ج 3 ص 322.

(53) «وکان الحجر حجراً منقوراً فی صخر، والباب من الحجر فی ذلک الصخر المنقور کأنّه حجر رحی فی وسطه ثقب لطیف... وجعل یده الیسری فی ذلک الثقب»: الخرائج والجرائح ج 1 ص 160، بحار الأنوار ج 21 ص 29، أعیان الشیعة ج 1 ص 405؛ «قال أمیر المؤنین علیه السلام: أنا الهادی وأنا المهتدی... وأنا ید اللّه المبسوطة علی عباده»: التوحید ص 165، معانی الأخبار ص 17، الاختصاص ص 248، بحار الأنوار ج 4 ص 9 و ج 24 ص 199 و ج 26 ص 258، ینابیع المودّة ج 3 ص 401.

(54) «عن جابر: إنّ علیّاً حمل الباب یوم خیبر، وإنّه جُرّب بعد ذلک فلم یحمله أربعون رجلاً»: مناقب الإمام أمیر المؤمنین لابن سلیمان الکوفی ج 2 ص 562، فتح الباری ج 7 ص 367، المصنّف لابن أبی شیبة ج 7 ص 506، کنز العمّال ج 13 ص 136، کشف الخفاء ج 1 ص 365، البدایة والنهایة ج 4 ص 216، إمتاع الأسماع ج 1 ص 310، السیرة النبویة لابن کثیر ج 3 ص 359، سبل الهدی والرشاد ج 5 ص 128؛ «فاجتمع علیه بعده سبعون رجلاً، فکان جهداً أن أعادوه مکانه»: السیرة الحلبیة ج 2 ص 37؛ «ولقد تکلّف حمله أربعون رجلاً فما أطاقوه»: الدعوات للراوندی ص 64، الأمالی للصدوق ص 604، روضة الواعظین ص 127، مناقب آل أبی طالب ج 2 ص 125، بحار الأنوار ج 21 ص 26 و ج 41 ص 280.

(55) «واللّه ما قلعتُ باب خیبر ورمیت به خلف ظهری أربعین ذراعاً بقوّة جسدیة، ولا حرکة غذائیة، لکنّی أُیّدت بقوّةٍ ملکوتیة، ونفسٌ بنور ربّها مضیئة، وأنا من أحمد کالضوء من الضوء، واللّه لو تظاهرت العرب علی قتالی لمّا ولّیت»: الأمالی للصدوق ص 604، روضة الواعظین ص 127، عیون المعجزات لابن عبد الوهّاب ص 6، مناقب آل أبی طالب ج 2 ص 78، بحار الأنوار ج 21 ص 26، نهج الإیمان لابن جبر ص 325؛ «ثمّ ألقاه من یده - أی وراء ظهره - ثمانین شبراً»: السیرة الحلبیة ج 2 ص 737؛ «ثمّ رمی بالباب رمیاً»: إعلام الوری ج 1 ص 208، بحار الأنوار ج 21 ص 22.

(56) «عن أبی بصیر قال: کنت مع أبی عبد اللّه علیه السلام، فذکر شیئاً من أمر الإمام إذا ولد، قال: واستوجب زیادة الروح فی لیلة القدر، فقلت: جُعلت فداک، ألیس الروح جبرئیل؟ قال: جبرئیل من الملائکة، والروح خلق أعظم من الملائکة، ألیس اللّه یقول: «تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَ الرُّوحُ» »: بصائر الدرجات ص 484، مختصر بصائر الدرجات ص 4، دلائل الإمامة للطبری ص 305، بحار الأنوار ج 25 ص 64.

(57) «أیّها الناس، إنّی لم أزل منذ قُبض رسول اللّه صلی الله علیه و آله مشغولاً بغسله، ثمّ بالقرآن، حتّی جمعته فی هذا الثوب، فلم ینزل اللّه علی نبیّه آیة من القرآن وقد جمعتها کلّها فی هذا الثوب، ولیست منه آیة أقرأنیها رسول اللّه صلی الله علیه و آله وعلّمنی تأویلها...»: الاحتجاج ج 1 ص 107 ، بحار الأنوار ج 28 ص 265 و ج 89 ص 40 ، غایة المرام ج 5 ص 316 ، بیت الأحزان ص 106.

(58) «فقال عمر : ما أغنانا بما معنا من القرآن عمّا تدعونا إلیه...»: نفس المصادر السابقة.

(59) «واجتباکم بقدرته، وأعزّکم بهداه، وخصّکم ببرهانه، وانتجبکم بنوره، وأیّدکم بروحه، ورضیکم خلفاء فی أرضه، وحججاً علی بریّته، وأنصاراً لدینه وحفظةً لسرّه، وخزنةً لعلمه، ومستودعاً لحکمته، وتراجمةً لوحیه، وأرکاناً لتوحیده، وشهداءً علی خلقه»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

«عن إسحاق بن راهویه، قال: لمّا وافی أبو الحسن الرضا علیه السلام بنیسابور وأراد أن یخرج منها إلی المأمون، اجتمع إلیه أصحاب الحدیث فقالوا له: یا بن رسول اللّه، ترحل عنّا ولا تحدّثنا بحدیثٍ فنستفیده منک؟ وکان قد قعد فی العماریة، فأطلع رأسه وقال: سمعتُ أبی موسی بن جعفرٍ یقول: سمعت أبی جعفر بن محمّدٍ یقول: سمعت أبی محمّد بن علیٍّ یقول: سمعت أبی علیّ بن الحسین یقول: سمعت أبی الحسین بن علیّ بن أبی طالبٍ یقول: سمعت أبی أمیر المؤنین علیّ بن أبی طالبٍ یقول: سمعت رسول اللّه صلی الله علیه و آله یقول: سمعت جبرئیل یقول: سمعت اللّه جلّ جلاله یقول: لا إله إلاّ اللّه حصنی، فمن دخل حصنی أمن من عذابی. قال: فلمّا مرّت الراحلة نادانا: بشروطها وأنا من شروطها»: التوحید للصدوق ص 25، الأمالی للصدوق ص 306، ثواب الأعمال ص 6، عیون أخبار الرضا ج 1 ص 144، معانی الأخبار ص 371، الجواهر السنیة ص 22، بحار الأنوار ج 3 ص 7، ج 49 ص 123، نور البراهین ج 1 ص 76، تفسیر نور الثقلین ج 5 ص 39، بشارة المصطفی ص 413، وراجع روضة الواعظین ص 42، مناقب آل أبی طالب ج 2 ص 296، ینابیع المودّة ج 3 ص 123.

(60) توبه: 105.

(61) «عن عبد الرحمن بن کثیر، عن أبی عبد اللّه علیه السلام، قوله: «وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ»، قال: هم الأئمّة تُعرض علیهم أعمال العباد کلّ یوم إلی یوم القیامة»؛ بصائر الدرجات ص 447، بحار الأنوار ج 23 ص 345، «عن برید العجلی قال: کنت عند أبی عبد اللّه علیه السلام فسألته عن قوله تعالی: «اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ»، قال: إیّانا عنی»؛، «عن معلّی بن خُنیس، عن أبی عبد اللّه علیه السلام، فی قول اللّه تبارک وتعالی: «اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ»، قال: هو رسول اللّه صلی الله علیه و آله والأئمّة علیهم السلام تُعرض علیهم أعمال العباد کلّ

ص:112

خمیس»؛ «عن المیثمی قال: سألتُ أبا عبد اللّه علیه السلام عن قول اللّه تعالی: «فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ»، قال: هم الأئمّة»: بصائر الدرجات ص 447، وراجع الکافی ج 1 ص 219، معانی الأخبار ص 392، دعائم الإسلام ج 1 ص 21، جمال الأُسبوع ص 116، سعد السعود ص 98، الفصول المهمّة للحرّ العاملی ج 1 ص 390، تفسیر العیّاشی ج 2 ص 109، تفسیر القمّی ج 1 ص 304، وسائل الشیعة ج 16 ص 107، مستدرک الوسائل ج 12 ص 164، بحار الأنوار ج 23 ص 346، جامع أحادیث الشیعة ج 13 ص 307.

(62) «خرجتُ من عند أبی عبد اللّه علیه السلام لیلةً ممسیاً ، فأتیت منزلی بالمدینة ، وکانت أُمّی معی، فوقع بینی وبینها کلام، فأغلظت لها، فلمّا أن کان من الغد صلّیت الغداة وأتیت أبا عبد اللّه علیه السلام ، فلمّا دخلت علیه فقال لی مبتدءاً: یا أبا مهزم ، مالک ولخالدة أغلظت فی کلامها البارحة؟ أما علمت أنّ بطنها منزلٌ قد سکنته، وأنّ حجرها مهدٌ قد غمزته، وثدیها وعاءٌ قد شربته؟ قال: قلت: بلی ، قال: فلا تغلظ لها»: بصائر الدرجات ص 263، مستدرک الوسائل ج 15 ص 190، الخرائج والجرائح ج 2 ص 729.

(63) احزاب: 33.

(64) «فلمّا رأی ذلک شمر بن ذی الجوشن ، استدعی الفرسان فصاروا فی ظهور الرجّالة ، وأمر الرماة أن یرموه ، فرشقوه بالسهام حتّی صار کالقنفذ» : الإرشاد ج 2 ص 111 ، روضة الواعظین ص 208، إعلام الوری ج 1 ص 468، ولیس فیه من «استدعی» إلی «الرجّالة» .

(65) «فوقف وقد ضعف عن القتال ، أتاه حجر علی جبهته هشمها...»: مثیر الأحزان ص 73 .

(66) «فوقف یستریح وقد ضعف عن القتال... فأتاه سهمٌ محدّدٌ مسمومٌ له ثلاث شعب ، فوقع فی قلبه» : مقتل الحسین للخوارزمی ج 2 ص 34 ، بحار الأنوار ج 45 ص 53 .

(67) «فقال الحسین علیه السلام : بسم اللّه وباللّه وعلی ملّة رسول اللّه» : مقتل الحسین للخوارزمی ج 2 ص 34 ؛ «فرماه ... وأبو أیّوب الغنوی بسهمٍ مسمومٍ فی حلقه ، فقال علیه السلام : بسم اللّه ولا حول ولا قوّة إلاّ باللّه ، وهذا قتیل فی رضی اللّه»: المناقب لابن شهر آشوب ج 4 ص 111 ، بحار الأنوار ج 45 ص 55 .

(68) «فإذا امتلأت قال : اللّهمّ إنّ هذا فیک قلیل»: الدرّ النظیم ص 551 .

(69) «وقال : هکذا واللّه أکون حتّی ألقی جدّی محمّدا وأنا مخضوبٌ بدمی» : مقتل الحسین للخوارزمی ج 2 ص 34 ، بحار الأنوار ج 45 ص 53 .

(70) «وقد أصابته اثنتان وسبعون جراحة»: مثیر الأحزان ص 73 .

(71) «... وأعلاماً لعباده، ومناراً فی بلاده، وأدلاّءً علی صراطه، عصمکم اللّه من الزلل، وآمنکم من الفتن، وطهّرکم من الدنس، وأذهب عنکم الرجس وطهّرکم تطهیراً، فعظّمتم جلاله، وأکبرتم شأنه، ومجّدتم کرمه، وأدمنتم ذکره، ووکدتم میثاقه، وأحکمتم عقد طاعته، ونصحتم له فی السرّ والعلانیة، ودعوتم إلی سبیله بالحکمة والموعظة الحسنة، وبذلتم أنفسکم فی مرضاته، وصبرتم علی ما أصابکم فی جنبه»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523؛ «وقال: صبراً علی قضائک یا ربّ، لا إله سواک، یا غیاث المستغیثین...»: موسوعة کلمات الإمام الحسین ص 615.

(72) «عن عبد الملک عن بشیر النبّال، قال: کنت علی الصفا وأبو عبد اللّه قائمٌ علیها، إذا انحدر وانحدرت فی أثره. قال: وأقبل أبو الدوانیق علی جمازته ومعه جنده علی خیلٍ وعلی إبل، فزحموا أبا عبد اللّه علیه السلام حتّی خفت علیه من خیلهم، فأقبلت أقیه بنفسی وأکون بینهم وبینه بیدی. قال: فقلت فی نفسی: یا ربّ، عبدک وخیر خلقک فی أرضک وهؤاء شرّ من الکلاب قد کانوا یعتبونه. قال: فالتفت إلیَّ وقال: یا بشیر! قلت: لبّیک، قال: ارفع طرفک لتنظر. قال: فإذا واللّه واقیة وافیة خ د من اللّه أعظم ممّا عسیت أن أصفه. قال: فقال: یا بشیر، إنّا أُعطینا ما تری، ولکنّا أُمرنا أن نصبر فصبرنا»: الأُصول الستّة عشر ص 100، مستدرک الوسائل ج 9 ص 453.

(73) «قد عجبت من صبرک ملائکةُ السماوات»: المزار لابن المشهدی ص 504، بحار الأنوار ج 98 ص 240.

(74) «عن صفوان قال: سمعتُ أبا الحسن علیه السلام یقول: إنّ إلینا إیّاب هذا الخلق وعلینا حسابهم»: تفسیر فرات الکوفی ص 551، بحار الأنوار ج 7 ص 202 و ج 24 ص 272؛ «عن سماعة قال: کنت قاعداً مع أبی الحسن الأوّل علیه السلام والناس فی الطواف فی جوف اللیل، فقال: یا سماعة، إلینا إیّاب هذا الخلق وعلینا حسابهم، فما کان لهم من ذنبٍ بینهم وبین اللّه عزّ وجلّ حتمنا علی اللّه فی ترکه لنا فأجابنا إلی ذلک، وما کان بینه وبین الناس استوهبناه منهم وأجابوا إلی ذلک، وعوّضهم اللّه عزّ وجلّ»: الکافی ج 8 ص 162، بحار الأنوار ج 8 ص 57، تفسیر نور الثقلین ج 5 ص 568.

(75) «عن أبی حمزة، قال: قال لنا علیّ بن الحسین علیهماالسلام: أیّ البقاع أفضل؟ فقلت: اللّه ورسوله وابن رسوله أعلم، فقال: إنّ أفضل البقاع ما بین الرکن والمقام، ولو أنّ رجلاً عمّر ما عمّر نوح فی قومه، ألف سنةٍ إلاّ خمسین عاماً یصوم النهار ویقوم اللیل فی ذلک المکان، ولقی اللّه بغیر ولایتنا، لم

ص:113

ینفعه شیئاً»: المحاسن ج 1 ص 91، الکافی ج 8 ص 253، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 245، وسائل الشیعة ج 1 ص 122، مستدرک الوسائل ج 1 ص 149، شرح الأخبار ج 3 ص 479، الأمالی للطوسی ص 132، بحار الأنوار ج 27 ص 173، جامع أحادیث الشیعة ج 1 ص 426؛ «عن زید بن علی، عن أبیه، عن جدّه، عن النبیّ صلی الله علیه و آله، قال: یا علیّ، لو أنّ عبداً عبد اللّه مثل ما دام نوح فی قومه، وکان له مثل جبل أُحد ذهباً فأنفقه فی سبیل اللّه، ومدّ عمره حتّی حجّ ألف عامٍ علی قدمیه، ثمّ قُتل بین الصفا والمروة مظلوماً، ثمّ لم یوالک یا علیّ، لم یشمّ رائحة الجنّة ولم یدخلها»: المناقب للخوارزمی ص 67، مناقب آل أبی طالب ج 3 ص 2، کشف الغمّة ج 1 ص 100، نهج الإیمان لابن جبر ص 450، بحار الأنوار ج 27 ص 194 و ج 39 ص 256، 280، الغدیر ج 2 ص 302 و ج 9 ص 268، بشارة المصطفی ص 153.

(76) زخرف: 55.

(77) «کنت فی مجلس أبی جعفر علیه السلام إذ دخل علیه عمرو بن عبید فقال له: جُعلت فداک، قول اللّه تبارک وتعالی: «وَ مَن یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبِی فَقَدْ هَوَی»، ما ذلک الغضب؟ فقال أبو جعفر علیه السلام: هو العقاب یا عمرو، إنّه من زعم أن اللّه عزّ وجلّ زال من شیءٍ إلی شیء، فقد وصفه صفة مخلوق، إنّ اللّه عزّ وجلّ لا یستفزّه شیء ولا یغیّره»: الکافی ج 1 ص 110، التوحید للصدوق ص 168، معانی الأخبار ص 19، بحار الأنوار ج 4 ص 65، تفسیر نور الثقلین ج 3 ص 386؛ «عن أحمد بن أبی عبد اللّه، عن أبیه رفعه إلی أبی عبد اللّه علیه السلام فی قوله اللّه عزّ وجلّ: «فَلَمَّآ ءَاسَفُونَا انتَقَمْنَا»، قال: إنّ اللّه تبارک وتعالی لا یأسف کأسفنا، ولکنّه خلق أولیاء لنفسه یأسفون ویرضون، وهم مخلوقون مدبرون، فجعل رضاهم لنفسه رضیً، وسخطهم لنفسه سخطاً، وذلک لأنّه جعلهم الدعاة إلیه والأدلاّء علیه، فلذلک صاروا کذلک، ولیس أنّ ذلک یصل إلی اللّه کما یصل إلی خلقه، ولکنّ هذا معنی ما قال من ذلک، وقد قال أیضاً: من أهان لی ولیّاً فقد بارزنی بالمحاربة ودعانی إلیها، وقال أیضا: «مَّن یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ»، وقال أیضا: «إِنَّ الَّذِینَ یُبَایِعُونَکَ إِنَّمَا یُبَایِعُونَ اللَّهَ»...: الکافی ج 1 ص 145، التوحید للصدوق 169، معانی الأخبار ص 20، بحار الأنوار ج 4 ص 66، التفسیر الصافی ج 4 ص 396، تفسیر نور الثقلین ج 4 ص 608.

(78) «وأقمتم الصلاة وآتیتم الزکاة، وأمرتم بالمعروف ونهیتم عن المنکر، وجاهدتم فی اللّه حقّ جهاده، حتّی أعلنتم دعوته، وبیّنتم فرائضه، وأقمتم حدوده، ونشرتم شرائع أحکامه، وسننتم سنّته، وصرتم فی ذلک منه إلی الرضا، وسلّمتم له القضاء، وصدّقتم من رسله من مضی، فالراغب عنکم مارق، واللاّزم لکم لاحق، والمقصّر فی حقّکم زاهق، والحقّ معکم وفیکم ومنکم وإلیکم، وأنتم أهله ومعدنه، ومیراث النبوّة عندکم، وإیّاب الخلق إلیکم، وحسابهم علیکم، وفصل الخطاب عندکم، وآیات اللّه لدیکم، وعزائمه فیکم، ونوره وبرهانه عندکم، وأمره إلیکم، من والاکم فقد والی اللّه، ومن عاداکم فقد عادی اللّه، ومن أحبّکم فقد أحبّ اللّه، ومن أبغضکم فقد أبغض اللّه، ومن اعتصم بکم فقد اعتصم باللّه: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

(79) الإمام الباقر علیه السلام: «إذا کان یوم القیامة، جمع اللّه الناس من صعیدٍ واحدٍ من الأوّلین والآخرین، عراةً حفاة، فیقفون علی طریق المحشر، حتّی یعرقوا عرقاً شدیداً، وتشتدّ أنفاسهم، فیمکثون بذلک مقدار خمسین عاماً. قال: فقال أبو جعفر علیه السلام: فثمّ قول اللّه تعالی: «فَلاَ تَسْمَعُ إِلاَّ هَمْساً». قال: ثمّ ینادی منادٍ من تلقاء العرش: أین النبیّ الأُمّی؟ قال: فیقول الناس: قد أسمعت فسمّ باسمه، قال: فینادی: أین نبیّ الرحمة محمّد بن عبد اللّه الأُمّی؟ قال: فیقدم رسول اللّه أمام الناس کلّهم حتّی ینتهی إلی الحوض، طوله ما بین أبلة إلی صنعاء، فیقف علیه، ثمّ ینادی بصاحبکم، فیتقدّم أمام الناس فیقف معه، ثمّ یؤن للناس ویمرّون...: الأمالی للمفید ص 290، الأمالی للطوسی ص 67، تفسیر فرات الکوفی ص 259، بشارة المصطفی ص 20، کشف الغمّة ج 1 ص 135، بحار الأنوار ج 8 ص 17.

(80) «عن جابر عن أبی جعفرٍ علیه السلام، قال: کان اللّه ولا شیء غیره، فأوّل ما ابتدأ من خلق خلقه أن خلق محمّداً وخلقنا أهل البیت معه من نور عظمته، فأوقفنا أظلّةً خضراء بین یدیه، حیث لا سماء ولا أرض ولا مکان، ولا لیل ولا نهار»: بحار الأنوار ج 3 ص 307؛ «أوّل ما خلق اللّه نور نبیّک یا جابر»: کشف الخفاء ج 1 ص 265، تفسیر الآلوسی ج 1 ص 51، ینابیع المودّة ج 1 ص 56، بحار الأنوار ج 15 ص 24؛ «عن مرازم عن أبی عبد اللّه علیه السلام، قال: قال اللّه تبارک وتعالی: یا محمّد، إنّی خلقتک وعلیّاً نوراً، یعنی روحاً بلا بدن، قبل أن أخلق سماواتی وأرضی وعرشی وبحری، فلم تزل تهلّلنی وتمجّدنی، ثمّ جمعتُ روحیکما فجعلتهما واحدة، فکانت تمجّدنی وتقدّسنی وتهلّلنی، ثمّ قسمتها ثنتین، وقسمت الثنتین ثنتین، فصارت أربعة: محمّدٌ واحد، وعلیٌّ واحد، والحسن والحسین ثنتان، ثمّ خلق اللّه فاطمة من نورٍ ابتدأها روحاً بلا بدن، ثمّ مسحنا بیمینه فأفضی نوره فینا»: الکافی ج 1 ص 440، بحار الأنوار ج 54 ص 65؛ «عن محمّد بن سنان قال: کنت عند أبی جعفر الثانی علیه السلام، فأجریت اختلاف الشیعة، فقال: یا محمّد، إنّ اللّه تبارک وتعالی لم یزل متفرّداً بوحدانیته، ثم خلق محمّداً وعلیّاً وفاطمة، فمکثوا ألف دهر، ثمّ خلق جمیع الأشیاء...»: الکافی

ص:114

ج 1 ص 441، المحتضر للحلّی ص 285، حلیة الأبرار ج 1 ص 18، بحار الأنوار ج 15 ص 19؛ «عن المفضّل قال: قلت لأبی عبد اللّه علیه السلام: کیف کنتم حیث کنتم فی الأظلّة؟ فقال یا مفضّل، کنّا عند ربّنا لیس عنده أحدٌ غیرنا، فی ظلّةٍ خضراء، نسبّحه ونقدّسه ونهلّله ونمجّده، وما من ملک مقرّب ولا ذی روحٍ غیرنا، حتّی بدا له فی خلق الأشیاء، فخلق ما شاء کیف شاء من الملائکة وغیرهم، ثمّ أنهی علم ذلک إلینا»: الکافی ج 1 ص 441، بحار الأنوار ج 15 ص 24 و ج 54 ص 196؛ «عن أبی عبد اللّه علیه السلام، قال: إنّ اللّه کان إذ لا کان، فخلق الکان والمکان، وخلق نور الأنوار الذی نوّرت منه الأنوار، وأجری فیه من نوره الذی نوّرت منه الأنوار، وهو النور الذی خلق منه محمّداً وعلیّاً، فلم یزالا نورین أوّلین، إذ لا شیء کون قبلهما، فلم یزالا یجریان طاهرین مطهّرین فی الأصلاب الطاهرة، حتّی افترقا فی أطهر طاهرین، فی عبد اللّه وأبی طالب»: الکافی ج 1 ص 442، بحار الأنوار ج 15 ص 24، أعیان الشیعة ج 3 ص 49، مکیال المکارم ج 1 ص 368؛ «قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: أوّل ما خلق اللّه نوری، ابتدعه من نوره واشتقّه من جلال عظمته، فأقبل یطوف بالقدرة حتّی وصل إلی جلال العظمة فی ثمانین ألف سنة، ثمّ سجد للّه تعظیماً، ففتق منه نور علیّ علیه السلام، فکان نوری محیطاً بالعظمة، ونور علیّ محیطاً بالقدرة، ثمّ خلق العرش واللوح، والشمس وضوء النهار ونور الأبصار، والعقل والمعرفة، وأبصار العباد وأسماعهم وقلوبهم من نوری»: بحار الأنوار ج 25 ص 22.

(81) در این فقره زیارت، اختلاف نسخه وجود دارد که ما نسخه «لخُلقنا» را به جای «لخَلقنا» انتخاب نمودیم.

(82) «أنتم الصراط الأقوم، وشهداء دار الفناء، وشفعاء دار البقاء، والرحمة الموصولة، والآیة المخزونة، والأمانة المحفوظة، والباب المبتلی به الناس، من أتاکم نجی، ومن لم یأتکم هلک، إلی اللّه تدعون، وعلیه تدلّون، وبه تؤنون، وله تسلّمون، وبأمره تعملون، وإلی سبیله ترشدون، وبقوله تحکمون، سعد من والاکم، وهلک من عاداکم، وخاب من جحدکم، وضلّ من فارقکم، وفاز من تمسّک بکم، وأمن من لجأ إلیکم، وسلّم من صدّقکم، وهدی من اعتصم بکم. من اتّبعکم فالجنّة مأواه، ومن خالفکم فالنار مثواه ومن جحدکم کافر، ومن حاربکم مشرک، ومن ردّ علیکم فی أسفل درکٍ من الجحیم، أشهد أنّ هذا سابقٌ لکم فیما مضی، وجارٍ لکم فیما بقی، وأنّ أرواحکم ونورکم وطینتکم واحدة، طابت وطهرت بعضها من بعض، خلقکم اللّه أنواراً فجعلکم بعرشه محدقین، حتّی منّ علینا بکم فجعلکم فی بیوتٍ أذن اللّه أن تُرفع ویُذکر فیها اسمه، وجعل صلواتنا علیکم، وما خصّنا به من ولایتکم طیّباً لخلقنا، وطهارةً لأنفسنا، وتزکیةً لنا، وکفّارةً لذنوبنا، فکنّا عنده مسلمین بفضلکم، ومعروفین بتصدیقنا إیّاکم، فبلغ اللّه بکم أشرف محلّ المکرمین، وأعلی منازل المقرّبین، وأرفع درجات المرسلین، حیث لا یلحقه لاحق، ولا یفوقه فائق، ولا یسبقه سابق، ولا یطمع فی إدراکه طامع، حتّی لا یبقی ملکٌ مقرّب، ولا نبیٌّ مرسل، ولا صدّیقٌ ولا شهید، ولا عالمٌ ولا جاهل، ولا دنیٌّ ولا فاضل، ولا مؤنٌ صالحٌ ولا فاجرٌ طالح، ولا جبّارٌ عنید، ولا شیطانٌ مرید، ولا خلقٌ فیما بین ذلک شهید، إلاّ عرّفهم جلالة أمرکم وعظّم خطرکم وکبّر شأنکم، وتمام نورکم، وصدق مقاعدکم، وثبات مقامکم، وشرف محلّکم ومنزلتکم عنده، وکرامتکم علیه، وخاصّتکم لدیه، وقرب منزلتکم منه، بأبی أنتم وأُمّی وأهلی ومالی وأُسرتی»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

«أسکن اللّه عزّ وجلّ آدم وزوجته الجنّة، قال لهما: «وَ کُلاَ مِنْهَا رَغَدًا حَیْثُ شِئْتُمَا وَ لاَ تَقْرَبَا هَ-ذِهِ الشَّجَرَةَ» یعنی شجرة الحنطة، «فَتَکُونَا مِنَ الظَّ--لِمِینَ»، فنظر إلی منزلة محمّد وعلیّ وفاطمة والحسن والحسین والأئمّة من بعدهم، فوجداها أشرف منازل أهل الجنّة، فقالا: یا ربّنا، لمن هذه المنزلة؟ فقال اللّه جلّ جلاله: ارفعا رؤسکما إلی ساق عرشی، فرفعا رؤسهما فوجدا اسم محمّد وعلیّ وفاطمة والحسن والحسین والأئمّة بعدهم صلوات اللّه علیهم مکتوبة علی ساق العرش بنورٍ من نور الجبّار جلّ جلاله. فقالا: یا ربّنا، ما أکرم أهل هذه المنزلة علیک، وما أحبّهم إلیک، وما أشرفهم لدیک... یا آدم ویا حوّا، لا تنظرا إلی أنواری وحججی بعین الحسد فأهبطکما عن جواری وأحلّ بکما هوانی...»: معانی الأخبار ص 110، بحار الأنوار ج 11 ص 176، تفسیر نور الثقلین ج 2 ص 13، غایة المرام ج 4 ص 188.

(83) «عن علی بن الحسین علیهماالسلام: یا أبا خالد، إنّ أهل زمان غیبته القائلون بإمامته المنتظرون لظهوره، أفضل أهل کلّ زمان؛ لأنّ اللّه تعالی ذکره أعطاهم من العقول والأفهام والمعرفة ما صارت به الغیبة عندهم بمنزلة المشاهدة، وجعلهم فی ذلک الزمان بمنزلة المجاهدین بین یدی رسول اللّه صلی الله علیه و آله بالسیف، أُولئک المخلصون حقّاً، وشیعتنا صدقاً، والدعاة إلی دین اللّه سرّاً وجهراً. وقال علیه السلام: انتظار الفرج من أعظم الفرج»: کمال الدین ص 320، الاحتجاج ج 2 ص 50، بحار الأنوار ج 36 ص 387 و ج 52 ص 122، إعلام الوری ج 2 ص 196، قصص الأنبیاء ص 364، مکیال المکارم ج 2 ص 129.

(84) «قال الصادق علیه السلام: لیس منّا من لم یؤمن برجعتنا»: الهدایة للصدوق ص 266، مستدرک الوسائل 14 ص 415، بحار إلأنوار ج 53 ص 136 و ج 100

ص:115

ص 320.

(85) بقره: 259.

(86) «من زار واحداً منّا کمن زار الحسین»: ثواب الأعمال ص 98، وسائل الشیعة ج 14 ص 567، مستدرک الوسائل ج 1 ص 185، بحار الأنوار ج 97 ص 118، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 268؛ «عن یحیی بن سلیمان المازنی، عن الإمام الکاظم علیه السلام: من زار قبر ولدی علیّ، کان له عند اللّه عزّ وجلّ کسبعین حجّةً مبرورة، قلت: سبعین حجّة؟، قال: نعم وسبعین ألف حجّة، قلت: سبعین ألف حجّة؟ فقال: ربّ حجّة لاتُقبل، من زاره أو بات عنده لیلة، کان کمن زار اللّه فی عرشه. قلت: کمن زار اللّه فی عرشه؟ قال: نعم إذا کان یوم القیامة کان علی عرش الرحمن أربعة من الأوّلین وأربعة من الآخرین، فأمّا الأربعة الذین هم من الأوّلین فنوح وإبراهیم وموسی وعیسی، وأمّا الأربعة الآخرون فمحمّد وعلیّ والحسن والحسین، ثمّ یمدّ المطمار فیقعد معنا من زار قبور الأئمّة، ألا إنّ أعلاها درجةً وأقربهم حبوةً زوّار قبر ولدی علیّ علیه السلام»: الکافی ج 4 ص 585، عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 291؛ «عن یونس بن ظبیان، عن أبی عبد اللّه علیه السلام، قال: من زار قبر الحسین علیه السلام یوم عرفة، کتب اللّه له ألف ألف حجّة مع القائم، وألف ألف عمرة مع رسول اللّه صلی الله علیه و آله، وعتق ألف ألف نسمة، وحملان ألف ألف فرس فی سبیل اللّه، وسمّاه اللّه عبدی الصدّیق آمن بوعدی، وقالت الملائکة : فلان صدّیق زکّاه اللّه من فوق عرشه، وسُمّی فی الأرض کَرُوبیاً»: کامل الزیارات ص 32، بحار الأنوار ج 98 ص 88 .

(87) هود: 18.

(88) اخرج یا علیّ إلی ما أجمع علیه المسلمون، وإلاّ قتلناک: مختصر بصائر الدرجات ص 192 ، الهدایة الکبری ص 406 ، بحار الأنوار ج 53 ص 18 ؛ إن لم تخرج یابن أبی طالب وتدخل مع الناس لأحرقنّ البیت بمن فیه: الهجوم علی بیت فاطمة ص 115 ؛ واللّه لتخرجنّ إلی البیعة ولتبایعنّ خلیفة رسول اللّه، وإلاّ أضرمت علیک النار...: کتاب سلیم بن قیس ص 150 ، بحار الأنوار ج 28 ص 269.

(89) فجاء عُمَر ومعه قبس ، فتلقّته فاطمة علی الباب ، فقالت فاطمة : یابن الخطّاب ! أ تراک محرّقا علیّ بابی ؟ ! قال : نعم ! وذلک أقوی فیما جاء به أبوک: أنساب الأشراف ج 2 ص 268 ، بحار الأنوار ج 28 ص 389 .

(90) «وقلتُ لخالد بن الولید: أنت ورجالک هلمّوا فی جمع الحطب...»: بحار الأنوار ج 28 ص 293 ، بیت الأحزان ص 120.

(91) «فجاء عُمَر ومعه قبس ، فتلقّته فاطمة علیهاالسلام علی الباب ، فقالت فاطمة : یابن الخطّاب ! أتراک محرّقا علیَّ بابی ؟ ! قال : نعم ! »: أنساب الأشراف ج 2 ص 268 ، بحار الأنوار ج 28 ص 389 ؛ «فقال عمر بن الخطّاب: أضرموا علیهم البیت ناراً...»: الأمالی للمفید ص 49 ، بحار الأنوار ج 28 ص 231 ؛ «وکان یصیح: أحرِقوا دارَها بمن فیها، وما کان فی الدار غیر علیّ والحسن والحسین»: الملل والنحل ج 1 ص 57.

(92) «فضرب عُمَر الباب برجله فکسره، وکان مِن سَعَفٍ، ثمّ دخلوا فأخرجوا علیّاً علیه السلام ملبّیاً...»: تفسیر العیّاشی ج 2 ص 67 ، بحار الأنوار ج 28 ص 227 .

(93) «وهی تجهز بالبکاء تقول: یا أبتاه یا رسول اللّه ! ابنتک فاطمة تُضرب؟!...»: الهدایة الکبری ص 407 ؛ «وقالت: یا أبتاه یا رسول اللّه! هکذا کان یُفعل بحبیبتک وابنتک؟!...»: بحار الأنوار ج 30 ص 294 .

(94) «فاطمةٌ بضعةٌ منّی، یؤینی ما آذاها»: مسند أحمد ج 4 ص 5 ، صحیح مسلم ج 7 ص 141 ، سنن الترمذی ج 5 ص 360 ، المستدرک ج 3 ص 159 ، أمالی الحافظ الإصفهانی ص 47 ، شرح نهج البلاغة ج 16 ص 272 ، تاریخ مدینة دمشق ج 3 ص 156 ، تهذیب الکمال ج 35 ص 250 ؛ «فاطمةٌ بضعةٌ منّی، یریبنی ما رابها، ویؤینی ما آذاها»: المعجم الکبیر ج 22 ص 404 ، نظم درر السمطین ص 176 ، کنز العمّال ج 12 ص 107 ، وراجع: صحیح البخاری ج 4 ص 210 و 212 و 219 ، سنن الترمذی ج 5 ص 360 ، مجمع الزوائد ج 4 ص 255 ، فتح الباری ج 7 ص 63 ، مسند أبی یعلی ج 13 ص 134 ، صحیح ابن حبّان ج 15 ص 408 ، المعجم الکبیر ج 20 ص 20 ، الجامع الصغیر ج 2 ص 208 ، فیض القدیر ج 3 ص 20 و ج 4 ص 215 و ج 6 ص 24 ، کشف الخفاء ج 2 ص 86 ، الإصابة ج 8 ص 265 ، تهذیب التهذیب ج 12 ص 392 ، تاریخ الإسلام للذهبی ج 3 ص 44 ، البدایة والنهایة ج 6 ص 366 ، المجموع للنووی ج 20 ص 244 ، تفسیر الثعلبی ج 10 ص 316 ، التفسیر الکبیر للرازی ج 9 ص 160 و ج 20 ص 180 و ج 27 ص 166 و ج 30 ص 126 و ج 38 ص 141 ، تفسیر القرطبی ج 20 ص 227 ، تفسیر ابن کثیر ج 3 ص 267 ، تفسیر الثعالبی ج 5 ص 316 ، تفسیر الآلوسی ج 26 ص 164 ، الطبقات الکبری لابن سعد ج 8 ص 262 ، أُسد الغابة ج 4 ص 366 ، تهذیب الکمال ج 35 ص 250 ، تذکرة الحفّاظ ج 4 ص 1266 ، سیر أعلام النبلاء ج 2 ص 119 و ج 3 ص 393 و ج 19 ص 488 ، إمتاع الأسماع ج 10 ص 273 و 283 ، المناقب للخوارزمی ص 353 ، ینابیع المودّة ج 2 ص 52 و 53 و 58 و 73 ، السیرة الحلبیة ج 3 ص 488 ، الأمالی للصدوق ص 165 ، علل الشرائع ج 1 ص 186 ، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 4 ص 125 ، الأمالی للطوسی ص 24 ، النوادر للراوندی ص 119 ، کفایة الأثر ص 65 ، شرح الأخبار ج 3 ص 30 ، تفسیر فرات الکوفی ص 20 ، الإقبال بالأعمال ج 3 ص 164 ، تفسیر مجمع البیان ج 2 ص 311 ، بشارة المصطفی ص 119 بحار الأنوار ج 29

ص:116

ص 337و ج 30 ص 347 و 353 و ج 36 ص 308 و ج 37 ص 67.

(95) «بأبی أنتم وأُمّی وأهلی ومالی وأُسرتی، أُشهد اللّه وأُشهدکم أنّی مؤنٌ بکم وبما آمنتم به، کافرٌ بعدوّکم وبما کفرتم به، مستبصرٌ بشأنکم وبضلالة من خالفکم، موالٍ لکم ولأولیائکم، مبغضٌ لأعدائکم ومعادٍ لهم، سلمٌ لمن سالمکم، وحربٌ لمن حاربکم، محقّقٌ لما حقّقتم، مبطلٌ لما أبطلتم، مطیعٌ لکم، عارفٌ بحقّکم، مقرٌّ بفضلکم، محتملٌ لعلمکم، محتجبٌ بذمّتکم معترفٌ بکم، ومؤنٌ بإیابکم، مصدّقٌ برجعتکم، منتظرٌ لأمرکم، مرتقبٌ لدولتکم، آخذٌ بقولکم، عاملٌ بأمرکم، مستجیرٌ بکم، زائرٌ لکم، لائذٌ عائذٌ بقبورکم، مستشفعٌ إلی اللّه عزّ وجلّ بکم، ومتقرّبٌ بکم إلیه، ومقدّمکم أمام طلبتی وحوائجی وإرادتی فی کلّ أحوالی وأُموری، مؤنٌ بسرّکم وعلانیتکم، وشاهدکم وغائبکم، وأوّلکم وآخرکم، ومفوّضٌ فی ذلک کلّه إلیکم ومسلّمٌ فیه معکم، وقلبی لکم سلم، ورأیی لکم تبع، ونصرتی لکم معدّة، حتّی یحیی اللّه دینه بکم ویردّکم فی أیّامه، ویظهرکم لعدله، ویمکّنکم فی أرضه، فمعکم معکم لا مع عدوّکم، آمنت بکم، وتولّیت آخرکم بما تولّیت به أوّلکم، وبرئت إلی اللّه عزّ وجلّ من أعدائکم، ومن الجبت والطاغوت والشیاطین وحزبهم الظالمین لکم، والجاحدین لحقّکم، المارقین من ولایتکم، والغاصبین لإرثکم، الشاکّین فیکم، المنحرفین عنکم، ومن کلّ ولیجةٍ دونکم، وکلّ مطاعٍ سواکم، ومن الأئمّة الذین یدعون إلی النار، فثبّتنی اللّه أبداً ما حییت علی موالاتکم ومحبّتکم ودینکم، ووفّقنی لطاعتکم، ورزقنی شفاعتکم، وجعلنی من خیار موالیکم التابعین لما دعوتم إلیه، وجعلنی ممّن یقتصّ آثارکم، ویسلک سبیلکم، ویهتدی بهداکم، ویُحشر فی زمرتکم، ویکرّ فی رجعتکم، ویملک فی دولتکم، ویشرف فی عافیتکم، ویمکن فی أیّامکم، وتقرّ عینه غداً برؤتکم»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

(96) «عن عبد السلام بن صالح الهروی، قال: قلت لعلیّ بن موسی الرضا علیهماالسلام: یا بن رسول اللّه، ما تقول فی الحدیث الذی یرویه أهل الحدیث أنّ المؤنین یزورون ربّهم من منازلهم فی الجنّة؟ فقال علیه السلام: یا أبا الصلت، إنّ اللّه تبارک وتعالی فضّل نبیّه محمّداً صلی الله علیه و آله علی جمیع خلقه من النبیّین والملائکة، وجعل طاعته طاعته، ومتابعته متابعته، وزیارته فی الدنیا والآخرة زیارته...: الأمالی للصدوق ص 545، التوحید للصدوق ص 178، عیون أخبار الرضا ج 2 ص 105، وسائل الشیعة ج 14 ص 325، الاحتجاج ج 2 ص 189، بحار الأنوار ج 4 ص 31، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 233، تفسیر نور الثقلین ج 5 ص 60.

(97) «عن أبی بصیر یحیی بن أبی القاسم، قال: سأل جابر بن یزید الجعفی جعفر بن محمّد الصادق علیه السلام عن تفسیر هذه الآیة: «وَ إِنَّ مِن شِیعَتِهِ لاَءِبْرَ هِیمَ»، فقال علیه السلام: إنّ اللّه سبحانه لمّا خلق إبراهیم علیه السلام کشف له عن بصره، فنظر فرأی نوراً إلی جنب العرش، فقال: إلهی ما هذا النور؟ فقیل له: هذا نور محمّد صلی الله علیه و آله صفوتی من خلقی، ورأی نوراً إلی جنبه فقال: إلهی ما هذا النور؟ فقیل له: هذا نور علی بن أبی طالب علیه السلام ناصر دینی، ورأی إلی جنبیهما ثلاثة أنوار فقال: إلهی وما هذه الأنوار؟ فقیل: هذا نور فاطمة فطمت محبّیها من النار، ونور ولدیها الحسن والحسین علیهماالسلام. ورأی تسعة أنوار قد حفّوا بهم فقال: إلهی وما هذه الأنوار التسعة؟ قیل: یا إبراهیم هؤاء الأئمّة من ولد علیّ وفاطمة، فقال إبراهیم: إلهی بحقّ هؤاء الخمسة إلاّ عرّفتنی من التسعة؟ قیل: یا إبراهیم، أوّلهم علیّ بن الحسین، وابنه محمّد، وابنه جعفر، وابنه موسی، وابنه علیّ، وابنه محمّد، وابنه علیّ، وابنه الحسن، والحجّة القائم ابنه. فقال إبراهیم: إلهی وسیّدی أری أنواراً قد أحدقوا بهم لا یحصی عددهم إلاّ أنت. قیل: یا إبراهیم، هؤاء شیعتهم وشیعة أمیر المؤنین علی بن أبی طالب علیه السلام، فقال إبراهیم: وبما تُعرف شیعته؟ قال: بصلاة إحدی وخمسین، والجهر ببسم اللّه الرحمن الرحیم، والقنوت قبل الرکوع، والتختّم فی الیمین، فعند ذلک قال إبراهیم: اللّهمّ اجعلنی من شیعة أمیر المؤنین. قال إبراهیم: اللّهمّ اجعلنی من شیعة أمیر المؤنین. قال: فأخبر اللّه فی کتابه فقال: «وَ إِنَّ مِن شِیعَتِهِ لاَءِبْرَ هِیمَ»: بحار الأنوار ج 30 ص 8 و ج 36 ص 152، جامع أحادیث الشیعة ج 5 ص 133، غایة المرام ج 1 ص 44.

(98) «ثمّ قال أبو جعفر علیه السلام: فنحن أوّل خلق ابتدأه اللّه، وأوّل خلق عبد اللّه وسبّحه، ونحن سبب خلق الخلق، وسبب تسبیحهم وعبادتهم من الملائکة والآدمیین، فبنا عُرف اللّه، وبنا وُحّد اللّه، وبنا عُبد اللّه، وبنا أکرم اللّه من أکرم من جمیع خلقه، وبنا أثاب اللّه من أثاب، وعاقب من عاقب»: بحار الأنوار ج 25 ص 20، غایة المرام ج 1 ص 42، «فکنّا أوّل من أقرّ بذلک، ثمّ قال لمحمّد صلی الله علیه و آله: وعزّتی وجلالی وعلوّ شأنی، لولاک ولولا علیّ وعترتکما الهادون المهدیون الراشدون ما خلقت الجنّة والنار، ولا المکان ولا الأرض ولا السماء، ولا الملائکة ولا خلقاً یعبدنی. یا محمّد، أنت خلیلی وحبیبی وصفیّی وخیرتی من خلقی، أحبّ الخلق إلیَّ وأوّل من ابتدأت إخراجه من خلقی، ثمّ من بعدک الصدّیق علیّ أمیر المؤنین وصیّک، به أیّدتک ونصرتک، وجعلته العروة الوثقی ونور أولیائی ومنار الهدی، ثمّ هؤاء الهداة المهتدون، من أجلکم ابتدأت خلق ما خلقت،

ص:117

وأنتم خیار خلقی فیما بینی وبین خلقی، خلقتکم من نور عظمتی واحتجت بکم عمّن سواکم من خلقی...»: بحار الأنوار ج 25 ص 19، غایة المرام ج 1 ص 41.

(99) «روی أنّ الصادقع لقیه فقال: سمّتک أُمّک سیّداً ووفّقت فی ذلک ، أنت سیّد الشعراء»: الغدیر ج 2 ص 240.

(100) «بأبی أنتم وأُمّی ونفسی وأهلی ومالی، من أراد اللّه بدأ بکم، ومن وحّده قُبل عنکم، ومن قصده توجّه بکم، موالی لا أحصی ثناءکم ولا أبلغ من المدح کنهکم، ومن الوصف قدرکم، وأنتم نور الأخیار، وهداة الأبرار، وحجج الجبّار، بکم فتح اللّه وبکم یختم، وبکم ینزل الغیث، وبکم یمسک السماء أن تقع علی الأرض إلاّ بإذنه، وبکم ینفّس الهمّ ویکشف الضرّ، وعندکم ما نزلت به رسله، وهبطت به ملائکته، وإلی جدّکم بُعث الروح الأمین - وإن کانت الزیارة لأمیر المؤنین علیه السلام فقل: وإلی أخیک بعث الروح الأمین - ، آتاکم اللّه ما لم یؤ أحداً من العالمین، طأطأ کلّ شریفٍ لشرفکم، وبخع کلّ متکبّرٍ لطاعتکم، وخضع کلّ جبّارٍ لفضلکم، وذلّ کلّ شیءٍ لکم، وأشرقت الأرض بنورکم، وفاز الفائزون بولایتکم، بکم یُسلک إلی الرضوان، وعلی من جحد ولایتکم غضب الرحمان. بأبی أنتم وأُمّی ونفسی وأهلی ومالی، ذکرکم فی الذاکرین، وأسماؤم فی الأسماء، وأجسادکم فی الأجساد، وأرواحکم فی الأرواح، وأنفسکم فی النفوس، وآثارکم فی الآثار، وقبورکم فی القبور، فما أحلی أسماءکم، وأکرم أنفسکم، وأعظم شأنکم، وأجلّ خطرکم، وأوفی عهدکم»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

«حدّث الحسین بن عون قال: دخلت علی السیّد ابن محمّد الحِمیَری عائداً فی علّته التی مات فیها، فوجدته یُساق به، ووجدت عنده جماعة من جیرانه وکانوا عثمانیة، وکان السیّد جمیل الوجه، رحب الجبهة، عریض ما بین السالفین، فبدت فی وجهه نکتة سوداء مثل النقطة من المداد، ثمّ لم تزل تزید وتنمی حتّی طبقت وجهه بسوادها، فاغتمّ لذلک من حضره من الشیعة، وظهر من الناصبة سرور وشماتة، فلم یلبث بذلک إلاّ قلیلاً حتّی بدت فی ذلک المکان من وجهه لمعة بیضاء ...: المناقب لابن شهر آشوب ج 3 ص 23، الأمالی للطوسی ص 628، الفصول المهمّة ج 1 ص 321، کشف الغمّة ج 2 ص 40.

(101) «فقال ابن زیاد : کیف رأیت صُنع اللّه بأخیکِ وأهل بیتک؟ فقالت : ما رأیت إلاّ جمیلاً، هؤلاء قومٌ کتب اللّه علیهم القتل ...»: مثیر الأحزان، ص 90، بحار الأنوار و ج 45، ص 115، الفتوح ج 5، ص 122 .

(102) «فاسألا ربّکما بحقّ الأسماء التی رأیتموها علی ساق العرش حتّی یتوب علیکما، فقالا: اللّهمّ إنّا نسألک بحقّ الأکرمین علیک محمّد وعلیّ وفاطمة والحسن والحسین والأئمّة، إلاّ تبت علینا ورحمتنا، فتاب اللّه علیهما إنّه هو التوّاب الرحیم»: معانی الأخبار ص 110، بحار الأنوار ج 11 ص 176، تفسیر نور الثقلین ج 2 ص 13، غایة المرام ج 4 ص 188.

(103) «کلامکم نور، وأمرکم رشد، ووصیّتکم التقوی، وفعلکم الخیر، وعادتکم الإحسان، وسجیتکم الکرم، وشأنکم الحقّ والصدق والرفق، وقولکم حکم وحتم، ورأیکم علم وحلم وحزم، إن ذُکر الخیر کنتم أوّله وأصله وفرعه، ومعدنه ومأواه ومنتهاه. بأبی أنتم وأُمّی ونفسی، کیف أصف حسن ثنائکم، وأحصی جمیل بلائکم، وبکم أخرجنا اللّه من الذلّ وفرّج عنّا غمرات الکروب، وأنقذنا من شفا جرف الهلکات ومن النار، بأبی أنتم وأُمّی ونفسی، بموالاتکم علّمنا اللّه معالم دیننا، وأصلح ما کان فسد من دنیانا، وبموالاتکم تمّت الکلمة وعظمت النعمة وأتلفت الفرقة، وبموالاتکم تُقبل الطاعة المفترضة، ولکم المودّة الواجبة، والدرجات الرفیعة، والمقام المحمود، والمقام المعلوم عند اللّه عزّ وجلّ، والجاه العظیم، والشأن کبیر، والشفاعة المقبولة»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

«عن معمر بن راشد، قال: سمعت أبا عبد اللّه الصادق علیه السلام یقول: أتی یهودی النبیَّ، فقام بین یدیه یحدّ النظر إلیه، فقال: یا یهودی، ما حاجتک؟ قال: أنت أفضل أم موسی بن عمران النبیّ الذی کلّمه اللّه وأنزل علیه التوراة والعصا وفلق له البحر وأظلّه بالغمام؟ فقال له النبیّ صلی الله علیه و آله: إنّه یکره للعبد أن یزکّی نفسه، ولکنّی أقول: إنّ آدم علیه السلام لمّا أصاب الخطیئة کانت توبته أن قال: اللّهمّ إنّی أسألک بحقّ محمّد وآل محمّد لما غفرت لی، فغفرها اللّه له، وإنّ نوحاً علیه السلام لمّا رکب فی السفینة وخاف الغرق، قال: اللّهمّ إنّی أسألک بحقّ محمّدٍ وآل محمّد لما أنجیتنی من الغرق، فنجّاه اللّه منه، وإنّ إبراهیم علیه السلام: لمّا أُلقی فی النار قال: اللّهمّ إنّی أسألک بحقّ محمّدٍ وآل محمّد لما أنجیتنی منها، فجعلها اللّه علیه برداً وسلاماً، وإنّ موسی علیه السلام لمّا ألقی عصاه وأوجس فی نفسه خیفة قال: اللّهمّ إنّی أسألک بحقّ محمّد وآل محمّد لما أمنتنی منها، فقال اللّه جلّ جلاله: «لاَ تَخَفْ إِنَّکَ أَنتَ الْأَعْلَی»، یا

ص:118

یهودی، إنّ موسی لو أدرکنی ثمّ لم یؤن بی وبنبوّتی، ما نفعه إیمانه شیئاً، ولا نفعته النبوّة، یا یهودی، ومن ذرّیتی المهدی، إذا خرج نزل عیسی بن مریم لنصرته، فقدّمه وصلّی خلفه»: الأمالی للصدوق ص 287، الاحتجاج ج 1 ص 55، وسائل الشیعة ج 7 ص 100، جامع أحادیث الشیعة ج 15 ص 251.

(104) «ربّنا آمنا بما أنزلت واتبعنا الرسول فاکتبنا مع الشاهدین، ربّنا لا تزغ قلوبنا بعد إذ هدیتنا وهب لنا من لدنک رحمة إنّک أنت الوهّاب، سبحان ربّنا إن کان وعد ربّنا لمفعولا، یا ولی اللّه إن بینی وبین اللّه عزّ وجلّ ذنوبا لا یأتی علیها إلاّ رضاکم، فبحق من ائتمنکم علی سرّه، واسترعاکم أمر خلقه، وقرن طاعتکم بطاعته لما استوهبتم ذنوبی، وکنتم شفعائی فانی لکم مطیع، من أطاعکم فقد أطاع اللّه، ومن عصاکم فقد عصی اللّه، ومن أحبّکم فقد أحبّ اللّه، ومن أبغضکم فقد أبغض اللّه، اللّهمّ إنّی لو وجدت شفعاء أقرب إلیک من محمّد وأهل بیته الأخیار الأئمّة الأبرار لجعلتهم شفعائی، فبحقهم الذی أوجبت لهم علیک أسألک أن تدخلنی فی جملة العارفین بهم وبحقّهم وفی زمرة المرحومین بشفاعتهم، إنّک أرحم الراحمین، وصلّی اللّه علی محمّد وآله وسلّم کثیراً وحسبنا اللّه ونعم الوکیل: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

ص:119

ص:120

الطبعة الاُولی، 1418 ه .

19 . بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار ، محمّد بن محمّد تقی المجلسی ( ت 1110 ه ) ، طهران : دار الکتب الإسلامیة ، الطبعة الاُولی ، 1386 ه .

20 . البدایة والنهایة ، أبو الفداء إسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقی (ت 774 ه ) ، تحقیق : مکتبة المعارف ، بیروت : مکتبة المعارف .

21 . بشارة المصطفی لشیعة المرتضی ، أبو جعفر محمّد بن محمّد بن علی الطبری (ت 525 ه ) ، النجف الأشرف : المطبعة الحیدریّة ، الطبعة الثانیة ، 1383 ه .

22 . بصائر الدرجات ، أبو جعفر محمّد بن الحسن الصفّار القمّی المعروف بابن فروخ (ت 290 ه ) ، قمّ : مکتبة آیة اللّه المرعشی ، الطبعة الاُولی ، 1404 ه .

23 . بیت الأحزان فی ذکر أحوالات سیّدة نساء العالمین فاطمة الزهراء، الشیخ عبّاس القمّی ( ت 1359 ه )، قمّ: دار الحکمة، الطبعة الاُولی، 1412 ه .

24 . تاج العروس من جواهر القاموس ، محمّد بن محمّد مرتضی الحسینی الزبیدی ( ت 1205 ه ) ، تحقیق : علی الشیری ، 1414 ه ، بیروت : دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع .

25 . تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام ، محمّد بن أحمد الذهبی (ت 748 ه ) ، تحقیق : عمر عبد السلام تدمری ، بیروت : دار الکتاب العربی ، الطبعة الاُولی، 1409 ه .

26 . تاریخ مدینة دمشق ، علی بن الحسن بن عساکر الدمشقی ( ت 571 ه ) ، تحقیق : علی شیری ، 1415 ، بیروت : دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع .

27 . التحقیق فی کلمات القرآن العلاّمة حسن المصطفوی (معاصر)، طهران: وزارة الثقافة والإرشاد الإسلامیة، الطبعة الاُولی، 1416 ه .

28 . تذکرة الحفّاظ ، محمّد بن أحمد الذهبی (ت 748 ه ) ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی .

29 . تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم) ، أبو الفداء إسماعیل بن عمر بن کثیر البصروی الدمشقی (ت 774 ه ) ، تحقیق : عبد العظیم غیم ، ومحمّد أحمد عاشور ، ومحمّد إبراهیم البنّا ، القاهرة : دار الشعب .

30 . تفسیر الثعالبی (الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن)، عبد الرحمن بن محمّد الثعالبی المالکی (ت 786 ه)، تحقیق: علی محمّد معوض، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الاُولی، 1418 ه .

31 . تفسیر الثعلبی ، الثعلبی، (ت 427 ه)، تحقیق: أبو محمّد بن عاشور، بیروت : دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الاُولی، 1422 ه .

32 . تفسیر العیّاشی، أبو النضر محمّد بن مسعود السلمی السمرقندی المعروف بالعیّاشی (ت 320 ه )، تحقیق : السیّد هاشم الرسولی المحلاّتی ، طهران : المکتبة العلمیّة ، الطبعة الاُولی ، 1380 ه .

33 . تفسیر القرطبی (الجامع لأحکام القرآن) ، أبو عبد اللّه محمّد بن أحمد الأنصاری القرطبی (ت 671 ه ) ، تحقیق : محمّد عبد الرحمن المرعشلی ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی ، الطبعة الثانیة، 1405 ه .

34 . تفسیر القمّی، علی بن إبراهیم القمّی، (ت 329 ه )، تحقیق: السیّد طیّب الموسوی الجزائری، قمّ : منشورات مکتبة الهدی، الطبعة الثالثة، 1404 ه .

35 . التفسیر الکبیر ومفاتیح الغیب (تفسیر الفخر الرازی) ، أبو عبد اللّه محمّد بن عمر المعروف بفخر الدین الرازی (ت 604 ه ) ، بیروت : دار الفکر ، الطبعة الاُولی ، 1410 ه .

36 . تفسیر فرات الکوفی ، أبو القاسم فرات بن إبراهیم بن فرات الکوفی (ق 4 ه ) ، تحقیق : محمّد کاظم المحمودی ، طهران : وزارة الثقافة والإرشاد الإسلامی ، الطبعة الاُولی ، 1410 ه .

37 . تفسیر نور الثقلین ، عبد علیّ بن جمعة العروسی الحویزی (ت 1112 ه ) ، تحقیق : السیّد هاشم الرسولی المحلاّتی ، قمّ : مؤسّسة إسماعیلیان ، الطبعة الرابعة، 1412 ه .

ص:122

38 . التوحید ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابَوَیه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق ( ت 381 ه ) ، تحقیق : هاشم الحسینی الطهرانی ، قمّ : مؤسّسة النشر الإسلامی ، الطبعة الاُولی ، 1398 ه .

39 . تهذیب الأحکام فی شرح المقنعة ، محمّد بن الحسن الطوسی ( ت 460 ه ) ، تحقیق : السیّد حسن الموسوی ، طهران : دار الکتب الإسلامیة ، الطبعة الثالثة ، 1364 ش .

40 . تهذیب التهذیب ، أبو الفضل أحمد بن علی بن حجر العسقلانی (ت 852 ه ) ، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا ، بیروت : دار الکتب العلمیّة ، الطبعة الاُولی، 1415 ه .

41 . تهذیب الکمال فی أسماء الرجال ، یونس بن عبد الرحمن المزّی ( ت 742 ه ) ، تحقیق : الدکتور بشّار عوّاد معروف ، بیروت : مؤسّسة الرسالة ، الطبعة الرابعة ، 1406 ه .

42 . ثواب الأعمال وعقاب الأعمال ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابویه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق (ت 381 ه ) ، تحقیق : علی أکبر الغفّاری ، طهران : مکتبة الصدوق .

43 . جامع أحادیث الشیعة ، السیّد البروجردی ( ت 1383 ه ) ، قمّ : المطبعة العلمیة .

44 . الجامع الصغیر فی أحادیث البشیر النذیر ، جلال الدین عبد الرحمن بن أبی بکر السیوطی ( ت 911 ه ) ، بیروت : دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع ، الطبعة الاُولی ، 1401 ه .

45 . جمال الاُسبوع بکمال العمل المشروع ، علی بن موسی الحلّی (ابن طاووس) (ت 664 ه ) ، تحقیق : جواد القیّومی ، قمّ : مؤسّسة الآفاق ، الطبعة الاُولی، 1371 ش .

46 . الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیة، محمّد بن الحسن بن علی بن الحسین الحرّ العاملی (ت 1104 ه )، قمّ: مکتبة المفید.

47 . حلیة الأبرار فی أحوال محمّد وآله الأطهار ، هاشم البحرانی ، تحقیق : غلام رضا مولانا البروجردی ، قمّ : مؤسّسة المعارف الإسلامیة ، 1413 ه .

48 . الخرائج والجرائح ، أبو الحسین سعید بن عبد اللّه الراوندی المعروف بقطب الدین الراوندی (ت 573 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة الإمام المهدی (عج) ، قمّ : مؤسّسة الإمام المهدی (عج) ، الطبعة الاُولی ، 1409 ه .

49 . الخصال ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابَوَیه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق ( ت 381 ه ) ، تحقیق : علی أکبر الغفاری ، قمّ : منشورات جماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة .

50 . الدرّ النظیم، جمال الدین یوسف بن حاتم بن فوز بن مهنّد الشامی المشغری العاملی ( ت 664 ه )، قمّ: مؤسّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین بقمّ.

51 . الدعوات ، أبو الحسین سعید بن عبد اللّه الراوندی المعروف بقطب الدین الراوندی (ت 573 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة الإمام المهدی (عج) ، قمّ : مؤسّسة الإمام المهدی (عج) ، الطبعة الاُولی ، 1407 ه .

52 . روح المعانی فی تفسیر القرآن (تفسیر الآلوسی) ، محمود بن عبد اللّه الآلوسی (ت 1270 ه ) ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی .

53 . روضة الواعظین ، محمّد بن الحسن بن علیّ الفتّال النیسابوری (ت 508 ه ) ، تحقیق : حسین الأعلمی ، بیروت : مؤسّسة الأعلمی ، الطبعة الاُولی ، 1406 ه .

54 . سبل الهدی والرشاد فی سیرة خیر العباد، الإمام محمّد بن یوسف الصالحی الشامی ( ت 942 ه ) ، تحقیق : عادل أحمد عبد الموجود وعلی محمّد معوّض ، بیروت : دار الکتب العلمیة ، الطبعة الاُولی ، 1414 ه .

55 . سعد السعود ، أبو القاسم علیّ بن موسی الحلّی المعروف بابن طاووس (ت 664 ه ) ، قم : مکتبة الرضی ، الطبعة الاُولی ، 1363 ه . ش .

56 . سنن الترمذی ( الجامع الصحیح ) ، أبو عیسی محمّد بن عیسی بن سورة الترمذی ( ت 279 ه ) ، تحقیق : عبد الرحمن محمّد عثمان ، بیروت : دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع ، الطبعة الثانیة ، 1403 ه .

57 . سیر أعلام النبلاء ، أبو عبد اللّه محمّد بن أحمد الذهبی (ت 748 ه ) ، تحقیق : شُعیب الأرنؤوط ، بیروت : مؤسّسة الرسالة ، الطبعة العاشرة،

ص:123

1414 ه .

58 . السیرة الحلبیّة ، علی بن برهان الدین الحلبی الشافعی ( ت 11 ه ) ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی .

59 . السیرة النبویّة ، إسماعیل بن عمر البصروی الدمشقی (ابن کثیر) (ت 747 ه ) ، تحقیق : مصطفی عبد الواحد ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی .

60 . شرح الأخبار فی فضائل الأئمّة الأطهار ، أبو حنیفة القاضی النعمان بن محمّد المصری (ت 363 ه ) ، تحقیق : السیّد محمّد الحسینی الجلالی ، قمّ : مؤسّسة النشر الإسلامی ، الطبعة الاُولی ، 1412 ه .

61 . شرح نهج البلاغة ، عبد الحمید بن محمّد المعتزلی (ابن أبی الحدید) (ت 656 ه ) ، تحقیق : محمّد أبو الفضل إبراهیم ، بیروت : دار إحیاء التراث ، الطبعة الثانیة، 1387 ه .

62 . الصافی فی تفسیر القرآن (تفسیر الصافی) ، محمّد محسن بن شاه مرتضی (الفیض الکاشانی) (ت 1091 ه ) ، طهران : مکتبة الصدر ، الطبعة الاُولی، 1415 ه.

63 . الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیّة ، أبو نصر إسماعیل بن حمّاد الجوهری (ت 398 ه ) ، تحقیق : أحمد بن عبد الغفور عطّار ، بیروت : دار العلم للملایین ، الطبعة الرابعة 1410 ه .

64 . صحیح ابن حبّان ، علیّ بن بلبان الفارسی المعروف بابن بلبان (ت 739 ه ) ، تحقیق : شعیب الأرنؤوط ، بیروت : مؤسّسة الرسالة ، الطبعة الثانیة ، 1414 ه .

65 . صحیح البخاری ، أبو عبد اللّه محمّد بن إسماعیل البخاری (ت 256 ه ) ، تحقیق : مصطفی دیب البغا ، بیروت : دار ابن کثیر ، الطبعة الرابعة، 1410 ه .

66 . صحیح مسلم ، أبو الحسین مسلم بن الحجّاج القشیری النیسابوری ( ت 261 ه ) ، بیروت : دار الفکر ، طبعة مصحّحة ومقابلة علی عدّة مخطوطات ونسخ معتمدة .

67 . الطبقات الکبری (الطبقة الخامسة من الصحابة) ، محمّد بن سعد منیع الزهری (ت 230 ه ) ، الطائف : مکتبة الصدّیق ، الطبعة الاُولی، 1414 ه .

68 . علل الشرائع ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابَوَیه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق ( ت 381 ه ) ، تقدیم : السیّد محمّد صادق بحر العلوم ، 1385 ه ، النجف الأشرف : منشورات المکتبة الحیدریة .

69 . عیون أخبار الرضا ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابَوَیه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق ( ت 381 ه ) ، تحقیق : الشیخ حسین الأعلمی ، 1404 ه ، بیروت : مؤّسة الأعلمی للمطبوعات .

70 . عیون المعجزات ، حسین بن عبد الوهّاب (ق 5 ه ) ، قمّ : منشورات الشریف الرضی ، الطبعة الاُولی، 1414 ه.

71 . غایة المرام وحجّة الخصام فی تعیین الإمام ، هاشم بن إسماعیل البحرانی (ت 1107 ه ) ، تحقیق : السیّد علی عاشور ، بیروت : مؤسّسة التاریخ العربی ، 1422 ه .

72 . الغدیر فی الکتاب والسنّة والأدب ، عبد الحسین أحمد الأمینی (ت 1390 ه ) ، بیروت : دار الکتاب العربی ، الطبعة الثالثة ، 1387 ه .

73 . الغیبة ، أبو جعفر محمّد بن الحسن بن علی بن الحسن الطوسی (ت 460 ه ) ، تحقیق : عباد اللّه الطهرانی ، وعلی أحمد ناصح ، قمّ : مؤسّسة المعارف الإسلامیة ، الطبعة الاُولی ، 1411 ه .

74 . فتح الباری شرح صحیح البخاری ، أبو الفضل أحمد بن علی بن حجر العسقلانی (ت 852 ه ) ، تحقیق : عبد العزیز بن عبد اللّه بن باز ، بیروت : دار الفکر ، الطبعة الاُولی ، 1379 ه .

75 . الفتوح، أبو محمّد أحمد بن أعثم الکوفی (ت 314 ه )، تحقیق : علی شیری، بیروت : دار الأضواء ، الطبعة الاُولی، 1411 ه .

76 . الفصول المهمّة فی معرفة أحوال الأئمّة ، علیّ بن محمّد بن أحمد المالکی المکّی المعروف بابن صبّاغ (ت 855 ه ) ، بیروت : مؤسّسة الأعلمی .

77 . فضل الکوفة ومساجدها ، محمّد بن جعفر المشهدی الحائری ، تحقیق: محمّد سعید الطریحی ، بیروت: دار المرتضی .

78 . فلاح السائل ، أبو القاسم علی بن موسی الحلّی المعروف بابن طاووس (ت 664 ه ) ، قمّ : مکتب الإعلام الإسلامی .

ص:124

79 . فیض القدیر، شرح الجامع الصغیر، محمّد عبد الرؤوف المناوی، تحقیق: أحمد عبد السلام، بیروت : دار الکتب العلمیة، الطبعة الاُولی، 1415 ه .

80 . الکافی ، أبو جعفر ثقة الإسلام محمّد بن یعقوب بن إسحاق الکلینی الرازی ( ت 329 ه ) ، تحقیق : علی أکبر الغفاری ، طهران : دار الکتب الإسلامیة ، الطبعة الثانیة ، 1389 ه .

81 . کامل الزیارات ، أبو القاسم جعفر بن محمّد بن قولویه (ت 367 ه ) ، تحقیق : عبد الحسین الأمینی التبریزی ، النجف الأشرف : المطبعة المرتضویة ، الطبعة الاُولی ، 1356 ه .

82 . کتاب سلیم بن قیس ، سلیم بن قیس الهلالی العامری (ت حوالی 90 ه ) ، تحقیق : محمّد باقر الأنصاری ، قمّ : نشر الهادی ، الطبعة الاُولی ، 1415 ه .

83 . کتاب من لا یحضره الفقیه ، أبو جعفر محمّد بن علیّ بن الحسین بن بابویه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق (ت 381 ه ) ، تحقیق : علی أکبر الغفّاری ، قمّ : مؤسّسة النشر الإسلامی .

84 . کشف الخفاء والإلباس عمّا اشتهر من الأحادیث علی ألسنة الناس ، إسماعیل بن محمّد العجلونی الجرّاحی (ت 1162 ه) ، بیروت : دار الکتب العلمیة، 1408 ه .

85 . کشف الغمّة فی معرفة الأئمّة ، علی بن عیسی الإربلی ( ت 687 ه ) ، تحقیق : السیّد هاشم الرسولی المحلاّتی ، بیروت : دار الکتاب الإسلامی ، الطبعة الاُولی ، 1401 ه .

86 . کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمّة الاثنی عشر ، أبو القاسم علی بن محمّد بن علی الخزّاز القمّی (ق 4 ه ) ، تحقیق: السیّد عبد اللطیف الحسینی الکوه کمری ، طهران: نشر بیدار، الطبعة الاُولی، 1401 ه .

87 . کمال الدین وتمام النعمة ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابَوَیه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق ( ت 381 ه ) ، تحقیق : علی أکبر الغفّاری ، قمّ : مؤّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین ، الطبعة الاُولی ، 1405 ه .

88 . کنز العمّال فی سنن الأقوال والأفعال ، علاء الدین علی المتّقی بن حسام الدین الهندی ( ت 975 ه ) ، ضبط وتفسیر : الشیخ بکری حیّانی ، تصحیح وفهرسة : الشیخ صفوة السقا ، بیروت : مؤّسة الرسالة ، الطبعة الاُولی ، 1397 ه .

89 . کنز الفوائد ، أبو الفتح الشیخ محمّد بن علیّ بن عثمان الکراجکی الطرابلسی (ت 449 ه ) ، إعداد : عبد اللّه نعمة ، قمّ : دار الذخائر ، الطبعة الاُولی ، 1410 ه .

90 . لسان العرب ، أبو الفضل جمال الدین محمّد بن مکرم بن منظور المصری (ت 711 ه ) ، بیروت : دار صادر ، الطبعة الاُولی ، 1410 ه .

91 . مثیر الأحزان ومنیر سبل الأشجان ، أبو إبراهیم محمّد بن جعفر الحلّی المعروف بابن نما (ت 645 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة الإمام المهدی(عج) ، قمّ : مؤسّسة الإمام المهدی (عج) .

92 . مجمع البحرین ، فخر الدین الطریحی (ت 1085 ه ) ، تحقیق: السیّد أحمد الحسینی ، طهران : مکتبة نشر الثقافة الإسلامیّة ، الطبعة الثانیة، 1408 ه .

93 . مجمع البیان فی تفسیر القرآن ، أبو علی الفضل بن الحسن الطبرسی (ت 548 ه .) ، تحقیق: السیّد هاشم الرسولی المحلاّتی والسید فضل اللّه الیزدی الطباطبائی ، بیروت : دار المعرفة ، الطبعة الثانیة ، 1408 ه .

94 . مجمع الزوائد ومنبع الفوائد ، نور الدین علی بن أبی بکر الهیثمی ( ت 807 ه ) ، بیروت : دار الکتب العلمیة ، الطبعة الاُولی ، 1408 ه .

95 . المجموع (شرح المهذّب) ، الإمام أبو زکریا محی الدین بن شرف النووی ( ت676 ه ) ، بیروت : دار الفکر .

96 . المحاسن ، أبو جعفر أحمد بن محمّد بن خالد البرقی (ت 280 ه ) ، تحقیق : السیّد مهدی الرجائی، قمّ : المجمع العالمی لأهل البیت ، الطبعة الاُولی ، 1413 ه .

97 . المحتضر، عزّ الدین أبو محمّد الحسن بن سلیمان بن محمّد الحلّی (ق 8 ه)، تحقیق: سیّد علی أشرف، قمّ: المکتبة الحیدریة، 1424 ه .

98 . مختصر بصائر الدرجات ، حسن بن سلیمان الحلّی (ق 9 ه ) ، قمّ : انتشارات الرسول المصطفی .

ص:125

99 . المزار ، أبو عبد اللّه محمّد بن محمّد بن النعمان العکبری الحارثی المعروف بالشیخ المفید (ت 413 ه ) ، تحقیق : محمّد باقر الأبطحی ، قمّ : المؤتمر العالمی لألفیّة الشیخ المفید ، الطبعة الاُولی ، 1413 ه .

100 . مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل ، المیرزا حسین النوری ( ت 1320 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة آل البیت ، قمّ : مؤّسة آل البیت ، الطبعة الاُولی ، 1408 ه .

101 . المستدرک علی الصحیحین ، أبو عبد اللّه محمّد بن عبد اللّه الحاکم النیسابوری (ت 405 ه )، تحقیق : مصطفی عبد القادر عطا ، بیروت : دار الکتب العلمیّة ، الطبعة الاُولی ، 1411 ه .

102 . مسند أبی یعلی الموصلی ، أبو یعلی أحمد بن علیّ بن المثنّی التمیمی الموصلی (ت 307 ه ) ، تحقیق : إرشاد الحقّ الأثری ، جدّة : دار القبلة ، الطبعة الاُولی ، 1408 ه .

103 . مسند أحمد ، أحمد بن محمّد بن حنبل الشیبانی (ت 241 ه ) ، تحقیق : عبد اللّه محمّد الدرویش ، بیروت : دار الفکر ، الطبعة الثانیة ، 1414 ه .

104 . المصنّف ، أبو بکر عبد الرزّاق بن همام الصنعانی (ت 211 ه ) ، تحقیق : حبیب الرحمن الأعظمی ، بیروت : المجلس العلمی .

105 . معانی الأخبار ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابَوَیه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق ( ت 381 ه ) ، تحقیق : علی أکبر الغفّاری ، 1379 ه ، قمّ : مؤّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین ، الطبعة الاُولی، 1361 ه .

106 . المعجم الکبیر ، أبو القاسم سلیمان بن أحمد اللخمی الطبرانی (ت 360 ه ) ، تحقیق : حمدی عبد المجید السلفی ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی ، الطبعة الثانیة ، 1404 ه .

107 . معجم مقاییس اللغة ، أحمد بن فارس الرازی القزوینی ، قمّ : مکتبة الإعلام الإسلامی .

108 . مقتل الحسین علیه السلام ، موفّق بن أحمد المکّی الخوارزمی (ت 568 ه ) ، تحقیق: محمّد السماوی ، قمّ : مکتبة المفید .

109 . مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم، میرزا محمّد الموسوی الإصفهانی، تحقیق: السیّد علی عاشور، بیروت: مؤسّسة الأعلمی للمطبوعات، الطبعة الاُولی، 1421 ه .

110 . الملل والنحل ، أبو الفتح محمّد بن عبد الکریم الشهرستانی (ت 548 ه ) ، بیروت : دار المعرفة ، 1406 ه .

111 . مناقب آل أبی طالب (المناقب لابن شهر آشوب) ، محمّد بن علی المازندرانی (ابن شهرآشوب) (ت 588 ه ) ، قمّ : المطبعة العلمیّة .

112 . مناقب آل أبی طالب (مناقب ابن شهر آشوب ) ، أبو جعفر رشید الدین محمّد بن علی بن شهر آشوب المازندرانی ( ت 588 ه ) ، قمّ : المطبعة العلمیة .

113 . مناقب الإمام أمیرالمؤمنین علیه السلام ، محمّد بن سلیمان الکوفی القاضی (ت 300 ه ) ، تحقیق : محمّد باقر المحمودی ، قمّ : مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیّة، الطبعة الاُولی، 1412 ه .

114 . المناقب (المناقب للخوارزمی) ، للحافظ الموفّق بن أحمد البکری المکّی الحنفی الخوارزمی (568 ه )، تحقیق : مالک المحمودی ، قمّ : مؤسّسة النشر الإسلامی ، الطبعة الثانیة ، 1414 ه .

115 . موسوعة کلمات الإمام الحسین7 ، معهد تحقیقات باقر العلوم ، قمّ : دارالمعروف ، الطبعة الاُولی، 1415 ه .

116 . نظم درر السمطین ، محمّد بن یوسف الزرندی (ت 750 ه) ، إصفهان : مکتبة الإمام أمیر المؤمنین ، 1377 ش .

117 . النوادر (مستطرفات السرائر) ، أبو عبد اللّه محمّد بن أحمد بن إدریس الحلّی (ت 598 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة الإمام المهدی عج ، قمّ : مؤسّسة الإمام المهدی عج ، الطبعة الاُولی ، 1408 ه .

118 . نور البراهین ، السیّد نعمة اللّه الموسوی الجزائری (ت 1112 ه ) ، تحقیق : السیّد مهدی الرجائی ، قمّ : مؤسّسة النشر الإسلامی ، الطبعة الاُولی، 1417 ه .

119 . النور المبین فی قصص الأنبیاء والمرسلین، السیّد نعمة اللّه الجزائری ( ت 1112 ه )، قمّ: منشورات الشریف الرضی.

120 . النهایة فی غریب الحدیث والأثر ، أبو السعادات مبارک بن مبارک الجزری المعروف بابن الأثیر (ت 606 ه ) ، تحقیق : طاهر أحمد الزاوی ، قمّ : مؤسّسة إسماعیلیان ، الطبعة الرابعة ، 1367 ش .

121 . نهج الإیمان ، علی بن یوسف بن جبر (ق 7 ه ) ، تحقیق : السیّد أحمد الحسینی ، مشهد : مجتمع الإمام الهادی ، الطبعة الاُولی ، 1418 ه .

122 . وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة ، محمّد بن الحسن الحرّ العاملی ( ت 1104 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة آل البیت ، قمّ : مؤّسة آل البیت لإحیاء التراث ، الطبعة الثانیة ، 1414 ه .

123 . الهجوم علی بیت فاطمة، عبد الزهراء مهدی، بیروت: دار الزهراء، 1999 م .

ص:126